Przyczyny upadku polski w XVII – XVIII wieku

Wszystko co nie pasuje do pozostałych sekcji, a dotyczy tego okresu.
Warka
Posty: 1570
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38

Przyczyny upadku polski w XVII – XVIII wieku

Post autor: Warka »

Załamanie się ekspansji Rzeczpospolitej w XVII i XVIII wieku i kryzys polityczny zarówno w polityce wewnętrznej jak i zewnętrznej doprowadziły do upadku Polski. W wieku XVII rozpoczął się proces kształtowania nowej państwowości w Europie. Powstawały nowe formy ustrojowe jedną z nich morze być tzw. absolutyzm oświeceniowy. Zmiany te doprowadziły do powstawania zawodowych armii w tych krajach, przy czym w porównaniu z nimi Polska była krajem słabym. Polska była to krajem wielonarodowościowym lecz państwo reprezentowało interesy tylko części swoich obywateli.

Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana utrzymywana w Polsce bardzo długo wstrzymywała rozwój gospodarczy. Sprzyjało to licznym przywilejom szlacheckim. Swoje piętno odcisnęły również zniszczenia Polski spowodowane wojnami z XVII i z początku XVIII wieku. I związane z tym klęski żywiołowe. Ludność Polski w tym czasie zmniejszyła się o jedną trzecia. Liczne przemarsze wojsk powodowały ogromne straty, palono domy rabowano plony. Chłopi nie posiadali środków na odbudowe ich. Na chłopa nałożone był liczne obowiązki wobec sowo jego pana, szczególnie uciążliwe były pańszczyzny. Szlachta traktowała chłopów jako cześć swojego inwentarza. Pan mógł nawet sprzedać swojego poddanego, w XVIII wieku cena za poddanego dochodziła do 200 zł. Zmniejszała się liczba najbogatszych chłopów tzw. Kmieci. Ich gospodarstwa miały coraz to mniejszą powierzchnię. Ziemi chłopów włączane były do folwarków. Coraz częściej powtarzały się lata głodu.

Przeciwieństwem do nędzy chłopów była sytuacja panująca na dworach magnackich. Gromadzili oni coraz to większe majątki głównie kosztem średniej szlachty. Największe włości, latyfundia posiadali jednak magnaci na ziemiach ukraińskich i białoruskich. Najczęściej spotykaną forma opory chłopskiego przed wyzyskiwaniem były tzw. Zbiegowiska. Polegały one na opuszczaniu przez chłopa, majątku pana bez jego wiedzy. Szlachta zwalczała to wszelkimi możliwymi sposobami. Zdarzały się również masowe strajki.

W miastach sytuacja nie wyglądała o wiele lepiej. Po okresie rozkwitu w XV i XVI wieku zaczęły one upadać. Chłopi nie brali udziału w wymianie towarowo-pieniężnej. Przez to handel miejski uległ ogromnemu skurczeniu. Znaczna cześć rzemieślników przenosiła się na wieś. Wiele miast, zwłaszcza mniejszych zmieniło się na osady rolnicze. Było to w znaczny stopniu spowodowane przez szlachtę. Przejęła ona dzięki temu w swoje ręce handel produktami rolnymi. Uchwały sejmowe służyły tylko interesom szlachty przez co hamowały rozwój rzemiosła i handlu. Duże utrudnienia stanowiły również nienormowane stosunki monetowe. W połowie XVII wieku wybito znaczną ilości pogorszonej monety, tzn. zawierającej mniejszą ilość kruszcu. Spowodowało to gwałtowny spadek jej wartości. Ostateczny cios miastom wymierzyły wojny. W czasie ich trwania miasta zostały splądrowane, palone. Na Mazowszu liczba ludności miast zmniejszyła się o 90 % a duże miasta – Poznań, Warszawa utraciły połowę swojej ludności.

W ciągu XVII wieku magnateria opanowała wszystkie najwyższe stanowiska w państwie. Ustaliła się zasada że stanowiska sprawowane są dożywotnio. Posiadłości magnackie przybrały charakteru odrębnych państewek, posiadały własne wojsko, twierdzę, administracją, sądownictwo. Prowadziły one własna politykę czasami nawet sprzeczną z polityka Rzeczypospolitej. Niższa szlachta tzw. Gołota tworzyła tzw. Klientelę Magnacką, służyła ona szlachcicowi. W zamian za utrzymywanie jej odwdzięczała się swoim mocodawcom: głosem na sejmiku, sejmach, szablą lub w sądach. Magnaci przekupywali posłów i doprowadzali do zerwania sejmów, przy pomocy liberum veto. Pierwsze zerwanie sejmu przez pojedynczego posła nastąpiło z namowy magnata Janusza Radziwiłła w 1652 roku przez Władysław Siciński. Sejmikami kierowała magnateria przy pomocy swojej klienteli.. dochodziło na nich często do bójek i zabójstw. Rzeczpospolita nie posiadał przyzwoitego wojska w około 1717 roku liczba wojska wynosiła 18 000 w porównaniu Austria i Rosja utrzymywały armie przeszło stu tysięczne, a Prusy posiadały 40 000 żołnierzy.
Dobrym przykładem był panujący chaos w sądownictwie. Sprawy ciągnęły się latami a o ich wyrokach decydowało przekupstwo.

W latach 1697-1763 na tronie polskim zasiadali elektorzy sascy z dynastii Wettinów. Ze strony feudałów saskich pojawiły się dążenia wykorzystania Polski, jako narzędzie polityki saskiej. Planowali oni zamach stanu którego celem było wzmocnienie władzy królewskiej i wprowadzenie dziedziczności tronu. Dążenia saskie wykorzystały kliki magnackie dla siania w państwie zamętu i chaosu. Gdy na Polskę spadł najazd Szwedzki część magnaterii z Sapiehami i prymasem Radziejowskim sprzymierzyło się z najeźdźcami obrała w oparciu o wojska szwedzkie antykróla Stanisława Leszczyńskiego. Po otrzymaniu wiadomości o klęsce Szwedów pod Postawą August II powraca do polski i przy pomocy wojska rosyjskiego zasiada z powrotem na tronie Polski. Wyrazem bezsilności Rzeczpospolitej był ostatni okres bezkrólewia. Większość szlachty w czasie wolnej elekcji na króla wybrała Stanisława Leszczyńskiego. Kontr kandydatem był August III popierająca go cześć magnaterii zwróciła się o pomoc zbrojną do Rosji .Wojska Rosyjskie i Saskie pokonały zwolenniku Stanisława Leszczyńskiego jego zmuszono do abdykacji i ucieczki z kraju. Na tronie zasiadł August III. Na okres ten przypada dalszy upadek Rzeczpospolitej W 1720 roku pomiędzy Prusami i Roją został zawarty w Poczdamie układ polityczny , na mocy którego państwa te zobowiązały się do uniemożliwienia zmiany ustroju politycznego w Polsce. Do tego porozumienia w 1732 roku dołączyła się również Austria . W praktyce blokowało to możliwości reform ustrojowych w Polsce które mogły by poprawić jej sytuacją.

W okresie złotej wolności szlacheckiej w Polsce pogłębił się również upadek kulturalny. Nietolerancja religijna przybierała coraz ostrzejsze formy arianie zostali wypędzenia z Polski pozbawiono ich praw politycznych. Zabraniano budować nowe świątynie a stare burzono. Szkolnictwo zdominowane było przez zakony, szczególnie jezuitów. Wychowywały one młodzież w duchu fanatyzmu religijnego i ciemnoty której wynikiem była wiara w przesądy. Autorzy literatury płaszczyli się przed magnatami. Język ten był zaciemniony obcymi wtrąceniami. Ulubioną lekturą były prymitywne kalendarze. Niski poziom umysłowy i kulturalny odbił się na obyczajach szlachty. Obżarstwo i pijaństwo stało się jedyna rozrywką. A najtęźsi pijacy cieszyli się największym szacunkiem.

Do upadku Rzeczpospolitej Szlacheckiej przyczyniły się również liczne wojny z : Ukrainą, Rosją , Wojna północna, Turcją,
Warka
Posty: 1570
Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38

Re: Przyczyny upadku polski w XVII – XVIII wieku

Post autor: Warka »

Przyczyny upadku Rzeczypospolitej mają miejsce nie w tragicznym dla tego kraju XVIII wieku,lecz już dużo wcześniej. Słabość Polski nie uajwniła się nagle, a proces jej destrukcji trwał już od kilkuset lat.Nie należy też mówić,że był to wynik polityki państw ościennych,które rosły wtedy w siłę. Było to następstwo wielu decyzji (także tych niepodjętych, z powodu chociażby zrywania sejmów),działań i zachowań,których dopuścili się polscy magnaci,dbający przede wszystkim o swe własne dobro.Należy także zaznaczyć, że do rozbioru Polski doprowadziły zarówno błędy społeczne, polityczne, jak i gospodarcze, przy czym wszystkie są ze sobą ściśle powiązane.

Od połowy XIV wieku polska szlachta zyskiwała coraz szersze przywileje stanowe. Spowodowane było to szczególną sytuacją, jaka zaistniała po wygaśnięciu dynastii piastowskiej.Pierwsze ważniejsze prawo,nadane szlachcie, wydane zostało pzrez Ludwika Węgierskiwgo,który chciał zapewnić sobie w przyszłości sukcesję (1355 rok-przywilej w Budzie).Następnie pragnął widzieć na tronie Polski równiez swoja córkę-Jadwigę-wydał więc kolejne prawo, tym razem w Koszycach w 1374 roku.Kolejna dynastia,Jagiellonowie, chcąc zyskać aprobatę i wsparcie, musiała pomóc sobie poprzez liczne przywileje,których za jej panowania wydano najwięcej. Dlatego też myślę,że wiek XV można uznac za początek długoletniego procesu upadku Rzeczypospolitej.

Ostatnie dwudziestolecie XV wieku to także okres parlamentaryzmu, który w późniejszych latach stał sie jedną z przyczyn upadku Polski. Jego powstanie było konsekwencją rosnącej siły, a także świadomości politycznej szlachty. Możnowładztwo chciało mieć jak największy wpływ na rządy w państwie,a taką możliwość dawał właśnie parlament, który powstał w 1493r.

Wydanie konstysucji „Nihil novi” także przyczyniło się do upadku państwa (1505r.).Wtedy to szlachta zapewniła sobie już oficjalnie prawo do decydowania o rządach w kraju.Nic nowego nie mogło byc wprowadzone bez zgody sejmów.

Rok 1573 to uchwalenie artykułow Henrykowskich (21 artykułów spisanych przez zebraną w Kamieniu pod Warszawą szlachtę , podczas bezkrólewia 1573.Przyjęto zasadę powoływania królów wyłącznie w drodze wolnej elekcji oraz zobowiązania króla do: zwoływania sejmu co dwa lata na 6 tygodni, nienakładania nowych ceł i podatków ani niezwoływania pospolitego ruszenia bez zgody sejmu, nie podejmowania decyzji dotyczących wojny i pokoju bez zgody senatu),co zapoczątkowało „wyścig” o koronę polską.Przyjeto także pacta conwenta (osobiste przyzeczenia króla).Wszystko to sprawiało,że krajem przestał władać król, a zaczęła szlachta, nawet ta najbiedniejsza. Popularna „złota polska wolnośc” szerzyła się i powoli prowadziła do upadku kraju. Wiek XVI nazwany jest’złotym wiekiem Polski’,lecz to własnie wtedy władcy stracili swój autorytet i prawa na rzecz szlachty,która wykorzystywała to,prowadząc Rzeczpospilitą do upadku.

Na dodatek w Polsce panowała od 1573 roku wolna elekcja która pozwalała na wkroczenie obcych rodów do Polski. Oczywiście niektórzy królowie elekcyjni bardzo wzmocnili, lub też próbowali wzmocnić Polskę. Ale bywało i tak, że podczas wolnej elekcji popełniano wiele błędów, czy też po prostu nie przemyślano wielu czynów, co doprowadziło do powstania nowych przyczyn upadku I Rzeczypospolitej.

Szlachta poczuła się na tyle pewnie, że w przypadku,gdy którys władca próbował umocnić swą pozycję,kosztem przywilejów, zwoływała rokosze i wzniecała bunty.Gdy Zygmunt III Waza próbował zdobyć silniejszą władzę, mysląc także o wprowadzeniu absolutyzmu w Polsce, szybko odezwały się głosy sprzeciwu.W 1606 roku na czele z Zebrzydowskim,szlachta rozpoczęła walkę z królem. Zygmunt III ostatecznie ogłosił amnestię i musiał ponownie przysięgac na artykuły Henrykowskie, dając tym samym dowód, jak słaba jest jego władza.Dla Europy był to przykład coraz wiekszej bezsilności i nieudolności polskiego króla, można to uznac także za zachętę dla obcych państw,aby mieszać się w sprawy wewnętrzne kraju.Dowodziło to też naszej słabości militarnej , co wykorzystały Szwecja,. Rosja, Ukraina i Turcja, bowiem wiek XVII to okres wojen w Rzeczpospolitej.

Jak już wspomniałam, wiek XVII to przede wszystkim wiek wojen dla Polski,ktore znacząco osłabiły kraj, a także doprowadziły do utrary wielu intratnych dla niej ziem. Także ambicje Zygmunta III Wazy były powodem wojny najpierw ze Szwecją, a później także z Rosją.Jego syn- Władysław IV też próbował wzmocnić swą władzę,jak się okazało – bezskutecznie.Myslę,iż władca ten był lepszym dyplomatą niz jego ojciec, co pomogło wprowadzić mu pewne reformy,np. armii.Jednak władza królewska nadal była słaba.

Wojna z Rosją,toczona od 1609 roku, do 1686 r.(kiedy podpisano ostateczny pokój w Moskwie), doprowadziła do utraty Kijowa,lewobrzeżnej Ukrainy, ziemi smoleńskiej,siewierskiej i czernichowskiej.Prawobrzeżna Ukraina miała uzyskac autonomię.Z Rosją w sojusz weszli Kozacy. Walki z Turcją,prowadzone od 1620 r.do1676 (pokój podpisano w Karłowicach w 1699),co pradwa pozbawiły Polskę części ziem,lecz po podpisaniu ostatecznego pokoju, odzysakano je.Walki na froncie tureckim zmusiły Rzeczpospolitą do zaniedbania sytuacji na pozostałych frontach.Polakom zawdzięcza się tez powstrzymanie ekspansji Turcji na Europę. Wojny ze Szwecją (początek w chwili objęcia przez Zygmunta III Wazę tronu polskiego,ponieważ ten rościł sobie prawa do tronu szwedzkiego, a koniec w 1660 roku,kiedy podpisano traktat w Oliwie) bardzo wyniszczyły Koronę,prowadząc ją niemal do upadku.Polska utraciła Inflanty (poza Kurlandią), ogłoszono wolność handlu nad Bałtykiem,a Szwedzi mieli oddać zagarnięte łupy,czego nigdy nie zrobili (co dowodzi tego,iż w żadnym wypadku nie obawiali się Polaków,nie szanując decyzji traktatu).Rzeczpospolita podczas wojny utraciła też lenno pruskie.Jan Kazimierz musiał zrzeć się praw do korony szwedzkiej. Ale wojna to nie tylko straty terytorialne, lecz także demograficzne,gospodarcze (zniszczone miasta i wsie,niska wydajnosc rolnictwa, głod,drożyzna,upadek produkcji rzemieślniczej, pauperyzacja ludności),kryzys finansowy i polityczny.Kraj był wyniszczony wojnami,osłabiony na arenie międzynarodowej (pozostałe państwa,po klęskach Polaków,uznały,że kraj jest słaby, a tym samym jest łatwym łupem, udowodnienie,że Polska nie jest potęgą militarną).Po wojnach wzmógł się jeszcze ucisk chłopów, a wzrosła potęga magnaterii, rosło niezadowolenie wśród niższych warstw społecznych.Rósł fanatyzm religijny i nietolerancja. Wszystko to powoli prowadziło do klęski .

Siedemnastowieczne wojny to nie tylko osłabienie kraju pod względem majątku, armii, ale także wewnętrzny chaos.Wówczas to na plan pierwszy wysunęła się magnateria, która poczęła manipulować sprawami państwa, a nawet doprowadziła je do wewnętrznego rozgraniczenia na tzw. latyfundia, czyli małe państewka magnackie, na których każdy z właścicieli ustalał własne reguły. Taki stan rzeczy dał podstawy do porzucenia spraw państwowych i zajęcia się własnymi. Na domiar złego, szlachta, która była do tej pory główną siłą , zaczęła tracić swą władzę. A wszystko to dlatego, że wojny doszczętnie zrujnowały ją i pozwoliły wzbogacić się magnatom, co z kolei doprowadziło do tego, iż szlachta , która straciła swój majątek (zaściankowa lub gołota), była utrzymywane przez poszczególnych magnatów, za co miała głosować na sejmach jedynie w ich interesie. Jednak najbardziej przełomowy moment nadszedł w 1652 roku, kiedy to poseł Władysław Siciński z Upity po raz pierwszy pojedynczym głosem „liberum veto” przerwał obrady sejmu. Był to kolejny krok na drodze do upadku Rzeczypospolitej,ponieważ od tej pory każdy z posłów mógł przerwać obrady sejmu. Doprowadziło to do problemów skarbowo-wojskowych, gdyż nie można było niczego uchwalić (cła, podatków i itp), co bardzo osłabiło kraj wewnętrznie.

Również ustrój gospodarki,folwarczno-pańszczyźniany,wstrzymywał bardzo rozwój gospodarczy w Polsce. Głównie magnateria była z niego zadowolona, dlatego też nie pozwalała na żadne zmiany w tym kierunku.Przez to polska gospodarka nie rozwijała się, nie wprowadzano innowacji,nawet maszyny pozostały niezmienione od wielu lat.Praca w polu była ciężka, lecz tylko dla chłopa, którego ciemiężono coraz to bardziej,jednak nie było to pzreszkodą dla szlachty i magnaterii, dlatego też nie starano się ustroju zmienić,co było powodem zacofania polskiej gospodarki, a w konsekswencji jej upadku.

Jedną z przyczyn była zacofana oświata, ukazująca się wówczas w Polsce przede wszystkim pod postacią szkół jezuickich, które właściwie od początku swego istnienia nie przeszły żadnej konkretnej reformy. Dlatego też program nauczania gwarantował zdobycie jedynie minimalnego zakresu wiedzy i w zupełności nie odpowiadał ówczesnym wymogom, które rosły w Europie wraz z rozwojem państw.Wychowywały one młodzież w duchu fanatyzmu religijnego i ciemnoty której wynikiem była wiara w przesądy.

W okresie złotej wolności szlacheckiej w Polsce pogłębił się również upadek kulturalny. Nietolerancja religijna przybierała coraz ostrzejsze formy: arianie zostali wypędzenia z Polski, pozbawiono ich praw politycznych. Zabraniano budować nowych świątyń, a stare burzono. Język autorów literatury był zaciemniony obcymi wtrąceniami. Ulubioną lekturą były prymitywne kalendarze. Niski poziom umysłowy i kulturalny odbił się na obyczajach szlachty. Obżarstwo i pijaństwo stało się jedyna rozrywką

W miastach sytuacja nie wyglądała o wiele lepiej. Po okresie rozkwitu w XV i XVI wieku zaczęły one upadać (agraryzacja miast). Chłopi nie brali udziału w wymianie towarowo-pieniężnej. Przez to handel miejski uległ ogromnemu skurczeniu. Znaczna cześć rzemieślników przenosiła się na wieś. Wiele miast, zwłaszcza mniejszych zmieniło się na osady rolnicze. Było to w znaczny stopniu spowodowane przez szlachtę. Przejęła ona dzięki temu w swoje ręce handel produktami rolnymi. Uchwały sejmowe służyły tylko interesom szlachty przez co hamowały rozwój rzemiosła i handlu. Duże utrudnienia stanowiły również nienormowane stosunki monetowe. W połowie XVII wieku wybito znaczną ilości pogorszonej monety, tzn. zawierającej mniejszą ilość kruszcu. Spowodowało to gwałtowny spadek jej wartości. Ostateczny cios miastom wymierzyły wojny.System gospodarki polskiej był w porównaniu z zachodem zacofany o ponad 200 lat. Przede wszystkim nie wytworzyła się u nas warstwa burżuazji, która w Anglii czy Francji była głównym motorem napędowym w rozwoju gospodarczym. Przyczyn tego stanu rzeczy jest kilka : po pierwsze mieszczaństwo było nieustannie niszczone przez przywileje szlacheckie (np. zakaz posiadania ziemi poza miastem dla mieszczan, zwolnienie szlachty z podatków od obiektów budowlanych w mieście, wysokie cła nakładane na mieszczaństwo) Te wszystkie utrudnienia jakie stworzyła szlachta mieszczaństwu wykluczały uczciwą konkurencję w produkcji i handlu.

W latach 1697-1763 na tronie polskim zasiadali elektorzy sascy z dynastii Wettinów,co należy uznać za główną przyczynę późniejszych rozbiorów. Niektórzy historycy, sugerują iż Polska powinna była stracić niepodległość już w czasach saskich, a że tak się nie stało paradoksalnie zawdzięczamy Rosji. August II wplątał nasz Kraj w niesprawiedliwą wojnę północną. Działania zbrojne prowadzone były głównie na naszych ziemiach, lecz nie w naszym interesie narodowym. W wyniku tej wojny Polska została ogromnie wyniszczona, a armia rosyjska nauczyła się po Niej przemieszczać jak po własnym kraju. Ponadto w czasach saskich armia polska praktycznie przestała istnieć, a że bez wojska władzy nie da się sprawować, w Rzeczpospolitej stacjonował kilkutysięczny korpus wojska Saksonii. Dopiero po sejmie niemym (1717 r.) armia polska wzrosła do śmiesznej liczby 12 tys.Ponadto w czasach saskich wojsko polskie znacznie utraciło swoją wartość bojową. Brakowało uzbrojenia, wyszkolenia i dyscypliny. J. Giertych napisał “wojsko polskie zostało zniszczone- bo Sasi woleli by go nie było, gdyż łatwiej było im panować nad Polską, posługując się wojskiem saskim”. Ponadto totalnie zniszczono ustrój Rzeczpospolitej. Z trzynastu sejmów zwołanych za Augusta II zerwano dziesięć, a za Augusta III -wszystkie. W ciągu 13 lat panowania Augusta III ani jeden sejm nie dotrwał do końca obrad. Ze strony feudałów saskich pojawiły się dążenia wykorzystania Polski, jako narzędzie polityki saskiej. Chciano wprowadzić dziedzicznośc tronu i wzmocnic władzę królewską. Dążenia saskie wykorzystały rody magnackie, dla siania w państwie zamętu i chaosu. Gdy na Polskę spadł najazd Szwedzki, część magnaterii, z Sapiehami i prymasem Radziejowskim, sprzymierzyła się z najeźdźcami,następnie obrała, w oparciu o wojska szwedzkie, króla Stanisława Leszczyńskiego. Po otrzymaniu wiadomości o klęsce Szwedów, pod Połtawą, August II powraca do polski i przy pomocy wojska rosyjskiego zasiada z powrotem na tronie Polski. Wyrazem bezsilności Rzeczpospolitej był ostatni okres bezkrólewia. Większość szlachty w czasie wolnej elekcji na króla wybrała Stanisława Leszczyńskiego. Kontrkandydatem był August III, popierająca go cześć magnaterii zwróciła się o pomoc zbrojną do Rosji .Wojska Rosyjskie i Saskie pokonały zwolenniku Stanisława Leszczyńskiego, a jego zmuszono do abdykacji i ucieczki z kraju. Na tronie zasiadł August III. Na okres ten przypada dalszy upadek Rzeczpospolitej W 1720 roku pomiędzy Prusami i Roją został zawarty w Poczdamie układ polityczny , na mocy którego państwa te zobowiązały się do uniemożliwienia zmiany ustroju politycznego w Polsce. Do tego porozumienia w 1732 roku dołączyła się również Austria . W praktyce blokowało to możliwości reform ustrojowych w Polsce, które mogłyby poprawić jej sytuację.Wszelkie próby reformowania państwa nie były skuteczne. Dopiero druga połowa XVIII w. przyniosła sukces, ograniczony upadkiem Polski w 1795r. W 1764r. obradował sejm konwokacyjny, który wprowadził jednak zbyt mało, by uratować upadajace państwo. Ograniczenie władzy hetmańskiej, częściowe ograniczenie „liberum veto” oraz małe reformy w dziedzinie gospodarki były niewystarczające.

Tak krytykowane przez niektórych rzady Stanisawa Poniatowskiego przyniosy Polsce wiele dobrych reform. Niestety podjęto je zbyt późno w stosunku do innych krajów europejskich. Konstytucja 3 Maja, była aktem desperacji. Druga połowa to także heroiczna walka Polaków. Starano sie wszystkimi siłami utrzymać istnienie suwerennego państwa Polskiego. W 1768r. zawiązano konfederację Barską, w celu obrony Polski. Niestety ten akt dał pretekst mocarstwom do podjęcia najhaniebniejszego kroku w historii Europy. W 1772r. konfederacja upadła, a wraz z jej upadkiem dokonano pierwszego rozbioru. Dla granic Rzeczpospolitej był co prawda bardzo łagodny, jednakze złamał jakiekolwiek opory przed powtórzeniem takiego czynu. Brak reakcji ze strony Francji czy Wielkiej Brytanii ośmielił państwa ościenne do bezkarnego postepowania. Aktu rozbioru dokonano pod sztandarem obrony „złotej wolności”, która stała sie synonimem anarchii. Następne dwa rozbiory były logiczną konsekwencją pierwszego. Jak na ironię, im bardziej Polacy starali sie zreformować przestażały system, tym nieuchronniej prowokowali interwencje. Konstytucja 3 Maja sprowokowała rok 1793, przypieczętowany uchwałami sejmu Grodzieńskiego, a insurekcja Kościuszkowska ostateczny rozbiór Rzeczpospolitej w roku 1795.

Jednocześnie z pogarszającą sie sytuacją wewnętrzna w Polsce w Europie następowały przemiany. Druga połowa XVIII w. i coraz bardziej rozwijajacy sie nurt Oświecenia. W Prusach i Austrii lata 1740-1764 przyniosły głębokie przemiany. Wzmocniono gospodarke, nad którą czuwało państwo, wprowadzono liczne reformy społeczne, poprawiając życie niższych stanów. Inwestowano w edukację i naukę. Rządy prócz władcy oparto na dobrze wykształconym aparacie urzędniczym, który dyscypliną przewyższał poprzedników. Bardzo silny nacisk położono na rozwój militarny państwa. Takie reformy musiały pociągnąc za sobą wzrost ekspansywności państwa. Aby znaleźć zajęcie dla armii, potrzebne były wojny. Prusy Fryderyka II , obok Austrii Józefa II i Rosji Katarzyny II, stały się najpotężniejszym państwem Europy. Przy tak silnych sąsiadach Rzeczpospolita nie mogła przetrwać. Nasza armia nie liczyła nawet 20 tys., nie mówiąc o tym o ile gorsze było jej wyszkolenie i wyposażenie.

Takie oto przyczyny miały decydujący wpływ na pierwszy rozbiór Polski. I chociaż każda z nich należała do kategorii problemów gospodarczych, społecznych, bądź też politycznych, to ich wzajemny wpływ nie pozwala na oddzielenie ich od siebie, a co dopiero na określenie, która z bardziej przyczyniła się do upadku I Rzeczypospolitej. Jedno jest jednak pewne – przyczyny rozbioru Polski nie narodziły się zaraz przed tym nieszczęsnym wydarzeniem, ale miały miejsce już ponad wiek przed nim, a niektóre nawet uczestniczyły w prawie całym istnieniu naszego państwa.
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Re: Przyczyny upadku polski w XVII – XVIII wieku

Post autor: Artur Rogóż »

laczego upadła Rzeczpospolita w XVIII w.? To pytanie nurtuje wszystkich historyków po dziś dzień. Wiele z nich sprzecza się, co było główną przyczyną upadku Rzeczpospolitej. Ja uważam, że upadek Rzeczpospolitej był złożonym procederem. Moją pracą pozwolę sobie na przytoczenie kilku przyczyn upadku Polski.

Za panowania Jagiellonów Polska stała się silnym gospodarczo i militarnie państwem. W Rzeczpospolitej panowała tolerancja i dobrobyt. Rozwijała się sztuka, powstawały uniwersytety. Z czasem śmierci Zygmunta Augusta, Rzeczpospolita już nigdy nie była tak potężna jak za panowania Jagiellonów. Bezpotomna śmierć Zygmunta Augusta postawiła państwo polsko-litewskie w trudnym położeniu. Oto wygasła dynastia, władająca krajem przez prawie 200 lat. Nie było wiadomo, kto ma zostać nowym królem ani jak go wybrać.

Po burzliwych dyskusjach ustalono, że wyboru króla-elekcji dokona cała szlachta. Tak w 1573r. doszło do pierwszej wolnej elekcji.
Wolna elekcja była bardzo złym systemem politycznym. Królami zostawali zazwyczaj cudzoziemcy, którzy dbali o własne interesy, a nie Rzeczpospolitej i nie rozumieli jej odmienności. Po śmierci monarchów następowały groźne dla kraju bezkrólewia. Niezgodne elekcje prowadziły do wojen domowych. Z czasem wpływ na wybór króla zaczęły wywierać ościenne państwa, posługując się przekupstwem, a nawet siłą by wprowadzić na tron odpowiadającą mu osobę.

Największym błędem szlachty był wybór na tron Polski Zygmunta III Wazę. To za jego panowania Rzeczpospolita zaczęła kroczyć ku upadkowi. Od samego początku swego panowania Walezy potwierdza mą tezę.

Gdy w 1587r. przybył do Polski Zygmunt III i objął tron w Krakowie to najbardziej jednak interesowała go korona szwedzka. Temu celowi był gotów poświęcić Rzeczpospolitą. Gdy po nieudanej próbie objęcia tronu w Szwecji, Zygmunt III spełnił obietnicę daną jeszcze sprzed koronacji na króla Polski. Mianowicie przekazał Rzeczpospolitej szwedzką Estonię(1600). To posunięcie było zapalnikiem wybuchu wojny polsko-szwedzkiej. W tym czasie, gdy Polska toczyła wojnę ze Szwecją, pojawił się następny konflikt. O to, gdy po sojuszu cara Rosji i króla Szwecji, Zygmunt III, który uważał monarchę Szwecji za uzurpatora wypowiedział Rosji wojnę. Na dodatek mieszkający na Zaporożu Kozacy, którzy łupili Tureckie wybrzeża, doprowadzili do wojny między Polską, a Turcją. Tak Rzeczpospolita uczestniczyła w trzech wojnach naraz.
Te batalie bardzo osłabiły Rzeczpospolitą i były jedną z wielu przyczyn jej upadku.

Następca Zygmunta III na tronie Polski został jego syn, Władysław IV (1632-1648), a po nim jego brat Jan Kazimierz, wybrany w 1648 roku.
Na Ukrainie istniały ogromne majątki polskich magnatów. Ludność ukraińska czuła się przez nich wyzyskiwana. Żywiła też niechęć do Polaków na tle religijnym i narodowościowym. Wiosną 1648 roku na Ukrainie wybuchło powstanie Chmielnickiego. Po kilku latach krwawych i okrutnych walk podpisano ugodę w Perejsławiu, na mocy, której Kozacy poddali Ukrainę Rosji. Decyzja ta wywołała atak wojsk rosyjskich na Rzeczpospolitą. Po krótkim czasie zajęły one wschodnią część państwa. Wojny polsko-kozackie i polsko- rosyjskie znacznie osłabiły Polskę. Lecz koniec sporu z kozakami nie oznaczał końca wojen, w których udział brała Rzeczpospolita.

Latem 1655r. roku wojska szwedzkie z Karolem X na czele natarły na Polskę. Dwie armie najechały na ziemie Rzeczpospolitej. Główną przyczyną wkroczenia wojsk szwedzkich do Polski, było używanie tytułu króla Szwecji przez Jana Kazimierza. Wtedy też bez walki skapitulowało pospolite ruszenie. W ciągu trzech miesięcy wojska szwedzkie „zalały” prawie cały kraj. Po udanej obronie klasztoru na Jasnej Górze, zwiększyły się morale Polaków.
Polacy zaczęli prowadzić wojnę partyzancką. Gdy Karol Gustaw zauważył, że zdobycz wymyka mu się z rąk, począł szukać sojuszników. Na odezwę zareagował elektor brandenburski oraz książę Siedmiogrodu. Wojska brandenburskie połączyły się ze Szwedami i pokonały Polaków pod Warszawą. Aby rozbić ten sojusz, w 1657roku Jan Kazimierz przyznał Prusom Książęcym całkowitą niezależność. To był jeden z największych błędów polskiego władcy. Potop szwedzki zniszczył kraj. Rzeczpospolita została rozgrabiona. Słynne dzieła zostały skradzione i wywiezione do Szwecji. Po potopie ludność we wsi spadła o 25%, a w miastach o około 70%.

W XVII w. nastąpił gwałtowny wzrost siły i znaczenia magnatów. Dbając głównie o potęgę własnych rodów, wywierali oni negatywny wpływ na państwo. W 1652r. pierwszy raz zerwano obrady sejmu po przez liberum veto.
Mimo, że kraj rozdzierały konfederacje, szlachta uważała, że ustrój Rzeczpospolitej jest znakomity i nie trzeba go zmieniać. Gdy w państwach ościennych król miał władze absolutną i twardą ręką władał państwem, w Polsce monarcha wciąż tracił władze, a magnaci i szlachta rośli w siłę. Na dodatek powstał nowy światopogląd szlachty, a zarazem styl życia zwany, sarmatyzmem. Polski Sarmata uważał się za lepszego od przedstawicieli innych narodowości i stanów. Bronił „złotej wolności” i był nietolerancyjny.

Kroczącej ku upadkowi Rzeczpospolitej dodało nieco sił zwycięstwo pod Wiedniem(1683). Król Polski Jan III Sobieski stanąwszy na czele armii, ruszył z odsieczą na Wiedeń. To było jedno z najbardziej brawurowych bitew, w którym udział wzięła polska armia. Świetnie prowadzona przez monarchę armia polska znakomicie rozgromiła tureckie wojsko. Wybór Jana III Sobieskiego na króla Polski było najlepszym wyborem szlachty w historii wolnej elekcji.

Po śmierci Jana III, nastąpiła jedna z najdłuższych i najbardziej niemoralna z dotychczasowych elekcji. Szlachta nie kryła, że na króla wybierze tego, kto najwięcej zapłaci. Takim kandydatem okazał się władca Saksonii, August Sas. Za jego panowania na terenie Rzeczpospolitej toczyła się wojna północna(1700-1721). Mimo, że Polska nie uczestniczyła w wojnie, ta rozgrywała się na jej ziemiach. Toczyła się ona między Szwecją, a Rosją. Brał w niej udział także August II, lecz nie jako król Polski, ale władca Saksonii. Ziemie Polski i Litwy stały się „karczmą zajezdną” dla wojsk saskich, szwedzkich i rosyjskich, które bezlitośnie łupiły kraj.
Jeszcze przed śmiercią Sasa szlachta dawała do zrozumienia, że na jego następcę wybierze „króla rodaka”. Państwa ościenne miały jednak inne plany. W 1732r. Rosja, Austria i Prusy zawarły tajne porozumienie, zwane traktatem „trzech czarnych orłów”. Trzy mocarstwa postanowiły użyć wszelkich środków, aby na elekcji wybrano króla, który był by w stanie utrzymać pokój. Po śmierci Augusta II na tronie zasiadł jego syn, August III Sas. To za jego rządów powstało powiedzenie: „Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa”. Czasy saskie ogólnie przeszły do historii jako okres upadku miast i wsi, ciemnoty i nietolerancji. Jednakże zapoczątkowały też ożywienie gospodarcze, a nowatorskie poglądy ludzi światłych, takich jak Stanisław Konarski i Stanisław Leszczyński, torowały drogę przyszłym reformom.

Gdy kraje sąsiednie bogaciły się i zdobywały nowe terytoria, Rzeczpospolita traciła je i z dnia na dzień stawała się coraz uboższa. Polska gospodarka wykazywała bierność na arenie między narodowej, gdy w państwach ościennych była bardzo aktywna. Kiedy w Rzeczpospolitej zmniejszano wydajność produkcji rolnictwa i odznaczała się bieda chłopów oraz spadek ich znaczenia jako nabywców na rynku miejskim, w innych krajach sytuacja była odwrotna. W krajach ościennych chłopi posiadali większe prawa. Utrzymywali samowystarczalne gospodarstwa dzierżawne, których podstawą były czynsze. Gdy w Rzeczpospolitej nie mogła dojść do skutku żadna reforma, nasi sąsiedzi nie mieli takich problemów.
W Rosji car unowocześniał administracje i armie. Zakładał liczne szkoły i akademie. Pobudził do życia około 200 manufaktur.
W Prusach trwały reformy armii. Wprowadzono zakaz tortur. Cesarz Fryderyk I odebrał wszelki wpływ na władze szlachcie.
W Austrii unowocześniano administracje i wojsko. Zmniejszono ciężar feudalny chłopom. Wprowadzano wolność osobistą i powszechną tolerancje.

Gdy w 1763r. zmarł August III Sas władcy Prus i Rosji postanowili zgodnie działać, aby nie dopuścić do wzmocnienia Rzeczpospolitej. Elekcja po śmierci Augusta III zapowiadała się burzliwie. W 1764r. królem Polski został popierany przez Katarzynę II Stanisław August Poniatowski. Wbrew zamiarom carycy Stanisław August reformował kraj. Odnowił mennicę, założył Szkołę Rycerską, popierał rozwój manufaktur. Dzięki niemu powstało oświeceniowe czasopismo „Monitor”. W 1767r. grupa szlachty zawiązała konfederację barską przeciwko Rosji i królowi. Walki ciągnęły się do 1772r. i zakończyły klęska konfederatów. Kilkuletnie walki z konfederatami wykazały, że sama Rosja nie jest w stanie zapanować nad Polską. Katarzyna II zgodziła się „podzielić się” rzeczpospolitą z innymi. I tak w 1772r. trzy mocarstwa: Rosja, Prusy i Austria podpisały w Petersburgu akt pierwszego rozbioru Polski.

Wiosną 1791r. został ukończony projekt ustawy rządowej przygotowany przez Stanisława Augusta i wtajemniczoną grupę osób. Należało jak najszybciej uchwalić ją sejmie. Korzystając z nie obecności wielu posłów, 3 maja 1791r. uchwalono Konstytucje 3 maja. Zniosła ona liberum veto, konfederację i wolną elekcje. Władzę ustawodawczą miał sprawować sejm, a wykonawczą Straż Praw złożona z króla, prymasa i pięciu ministrów.

W 1792r. grupa przeciwników reform zawarła konfederację targowicką, zmierzająca do obalenia Konstytucji 3 maja i wezwała na pomoc wojska rosyjskie. Dwumiesięczna wojna z Rosją zakończyła się przystąpieniem Stanisława Augusta do targowicy i wydaniem przez niego rozkazu wstrzymania walk. Kraj zalały wojska rosyjskie, targowiczanie, którzy doszli do władzy, odwołali reformy i łapczywie rozbierali majątki przeciwników. Nie przepuszczali, że caryca i król pruski szykują im nie lada niespodziankę. Dnia 23 stycznia, 1793r. Rosja i Prusy podpisały traktat o II rozbiorze polski.

Wiosną 1794r. rozpoczęła się w Koronie i na Litwie insurekcja kościuszkowska. Naczelnik powstania Tadeusz Kościuszko, odniósł zwycięstwo pod Racławicami. Powstańcy opanowali m.in. Kraków, Warszawę i Wilno. Jesienią 1794r. Kościuszko poniósł klęskę pod Maciejowicami.

W 1795r. po długich targach, Rosja, Prusy i Austria podpisały traktat III rozbioru Polski. Jako uzasadnienie podano, że władcy tych państw nabrali przekonania o „zupełnej niezdolności” Rzeczpospolitej do niepodległości. I tak o to byłe mocarstwo, jedno z największych państw europejskich zostało wymazane z mapy Europy.
Warka
Posty: 1570
Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38

Re: Przyczyny upadku polski w XVII – XVIII wieku

Post autor: Warka »

Rzeczpospolita zaczęła upadać już wiele lat przed XVIII w. kiedy zmarł Zygmunt August. Ostatni król z dynastii Jagiellonów. W XVIII wieku największe straty dla Polski, przyniosły rządy dynastii saskich Wettinów. Unia personalna Saksonii z Rzeczpospolitą wydawała się dobra, ale wybrany król August II szybko wpadł w wielkie zadłużenie, co wykorzystała Rosja. Wciągnięcie Rzeczypospolitej przez Augusta II do wojny północnej, spowodowało ogromne straty i zniszczenia gospodarcze, ponieważ rozegrała się ona na terenach polskich. W wyniku tej wojny Polska została ogromnie wyniszczona, a armia rosyjska przemierzała Polskę jak własny kraj. W tym czasie armia Polska praktycznie przestała istnieć, a bez wojska władzy nie da się sprawować. Ponadto w czasach saskich wojsko polskie znacznie utraciło swoją wartość bojową. Brakowało uzbrojenia, wyszkolenia i dyscypliny. W tym też momencie Rosja, zaczęła zwiększać swoje wpływy w Rzeczypospolitej. Piotr I nie musiał się wręcz wysilać, Polska sama prosiła o interwencję, gdyż nie potrafiła sobie poradzić sama z własnymi wewnętrznymi problemami. Tak oto na „sejmie niemym” w 1717 powstało pojęcie obcej gwarancji ustroju Rzeczypospolitej oraz ustalono odgórnie wielkość polskiej armii na 24 tys. Po śmierci Augusta II na tronie zasiada następny Wettin August III syn. Wybór Sasa dokonany był pod naciskiem Rosji. W 1734 roku August III został ostatecznie uznany jako władca Polski i jako król przystąpił do układania polityki państwa. Pragnął on kontynuować politykę ojca i połączyć Rzeczpospolitą z Saksonią, jednakże nie dane mu było wprowadzić swoich planów. Pojawiające się od lat czterdziestych XVIII w. projekty reformatorskie króla (kwestie skarbowo – wojskowe) były unicestwiane przez obce mocarstwa. Ułatwiła to praktyka nagminnego zrywania sejmów. Rzeczpospolita stała się podmiotem polityki międzynarodowej. Nastąpiło też, zwężenie horyzontów myślowych i ograniczenie kontaktów szlachty do najbliższego sąsiedztwa. Jedynie do elit docierała reformatorska publicystyka polityczna. Dzięki tej polityce pod koniec panowania Augusta III w kręgu Czatoryskich i ks. Stanisława Konarskiego wypracowano wstępny projekt reform, który zaczęto realizować po elekcji nowego króla. Oczywiście nowy władca musiał być wybrany w drodze wolnej elekcji. Odrzucono możliwość wybrania kolejnego Sasa. Katarzyna II napisała list do króla pruskiego Fryderyka II przedstawiając swego kandydata do tronu – Stanisława Poniatowskiego. Fryderyk II wyraził na ten plan zgodę i nakazał swojemu posłowi w Warszawie by ten współdziałał z dyplomacją rosyjską. Wysunięta kandydatura Poniatowskiego została przyjęta jednomyślnie. To doprowadziło do umocnienia się sojuszu rosyjsko-pruskiego. Tak zakończyła się ostatnia tzw. wolna elekcja Rzeczpospolitej. Koronacja Stanisława Augusta Poniatowskiego odbyła się 25 listopada 1764 r. Była to pierwsza koronacja, która odbyła się w Warszawie. Na ręce prymasa elekt złożył przysięgę, w której zobowiązywał się zachowywać i szanować wszystkie dotychczasowe prawa Rzeczpospolitej, chronić przywilejów szlacheckich, bronić pokoju wewnętrznego i granic. W przysiędze Stanisława Augusta Poniatowskiego znalazło się zdanie o nie zmniejszaniu granic Rzeczpospolitej. Nowy król wprowadził wiele pozytywnych reform, które zaniepokoiły sąsiadujące państwa. Zmiany w Rzeczypospolitej wywołały przeciw działanie mocarstw ościennych. Król pruski groźbami spowodował zniesienie cła generalnego. Uniemożliwione zostały dalsze reformy a kryzys lat 1767 – 1768 doprowadził do uchwalenia nowych zasad ustrojowych. Nowy ustrój poddano pod gwarancję Katarzyny II, co doprowadziło do zawiązania konfederacji barskiej a w połączeniu z międzynarodowym kryzysem wywołanym wojną turecką również do I rozbioru Polski w 1772 roku. Rozbiór był wynikiem wewnętrznego konfliktu, który uniemożliwiał zarządzaniem państwa. Stanowił rozwiązanie sprzecznych interesów mocarstw ościennych: Austrii, Rosji i Prus. Państwa zaborcze domagały się zwołania sejmu, zależało im na tym, by sejm Rzeczpospolitej zatwierdził traktaty rozbiorowe. Sejm otwarto 19 kwietnia, 1773 r.Aby uniknąć jego zerwania doprowadzono do zawiązania konfederacji. Przeciwko temu zaprotestował poseł nowogródzki Tadeusz Rejtan. Sprzeciw sejm zignorował i rozpoczęto obrady. Sejm przekształcił się w sejm delegacyjny i rozpoczęto procedurę mającą doprowadzić do zatwierdzenie traktatów rozbiorowych. Tadeusz Rejtan próbował jeszcze zatarasować swoim ciałem wejście do sali, gdzie znajdowały się dokumenty rozbiorowe. W latach 1788-1792 miał miejsce kolejny sejm zwany Sejmem Czteroletnim. Był swego rodzaju buntem i przygotowaniem do obrony przed ewentualnym atakiem państw sąsiednich. Uchwalono, na nim podniesienie podatków, aby istniała możliwość utrzymania 100 tysięcznej armii. Szybko jednak przekonano się, że system podatkowy oparty na procencie od dochodów nie jest doskonały, ponieważ wszyscy zaniżali swoje dochody, następstwem, czego był mniejszy napływ pieniędzy niż na początku się spodziewano. Najważniejszą uchwałą, jaka zapadła na Sejmie Czteroletnim było uchwalenie Konstytucji 3 maja, drugiej konstytucji na świecie. Na sejmie nie obecni zwolennicy Rosji i innych zaborców zawiązali konfederację Targowicką, w wyniku, której wojska Rosyjskie wkroczyły na tereny Polski. Zajęcie Polski przez wojska rosyjskie nie przesądzało jeszcze o rozbiorze, wiodły do niego długie negocjacje, łączące sprawę polską z odszkodowaniem za kampanię antyfrancuską na zachodzie Europy. Jednak założyciele konfederacji nie przewidzieli, że Rosja korzystając z okazji dokona II rozbioru w roku 1793. Polska nie poddawała się nadal. 24 marca 1794 r. na rynku generał Tadeusz Kościuszko ogłasza rozpoczęcie walk przeciwko Rosji i składa uroczysta przysięgę, iż będzie bronił Polski do ostatniej kropli krwi. Wydał także uniwersał w Połańcu, w którym nadaje chłopom wolność osobistą i zmniejsza pańszczyznę, co miało na celu ściągnięcia jak największej liczby ochotników, co Kościuszce się udało. Na początku były zwycięstwa, ale w bitwie pod Szczekocinami 6 czerwca 1794 wojsko Polskie poniosło klęskę. Następnym celem armii nieprzyjaciela była już sama stolica, którą bez problemu zdobył. Polska pozostała już w zupełności bez szans na odzyskanie suwerenności, Rosja, Austria i Prusy 24 października 1795 roku dokonały III rozbioru.
Tak, więc nasza ojczyzna, Rzeczpospolita Polska znikła z map świata na rzecz państw sąsiadujących na 123 lata.
Warka
Posty: 1570
Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38

Re: Przyczyny upadku polski w XVII – XVIII wieku

Post autor: Warka »

Stosunki wewnętrzne w Polsce w czasach saskich.

Rozkład aparatu państwowego: prywata grup magnackich, nagminne zrywanie sejmów i sejmików poprzez liberum veto i obstrukcje konfederacje przeciw królowi.

PROPOZYCJE REFORM

Familia ( Czartoryscy )

Reforma systemu podatkowego, powiększenie armii, ograniczenie władzy ministrów ( zniesienie urzędu hetmańskiego ), ograniczenie władzy króla, zlikwidowanie liberum veto.
Stanisław Konarski

Dzieło „O skutecznym rad sposobie", ograniczenie władzy króla, ograniczenie liberum veto, pozbawienie króla rozdawnictwa urzędów, stworzenie centralnego organu wykonawczego przy królu
Stanisław Leszczyński

„Głos wolny wolność ubezpieczający", zniesienie liberum veto, usprawnienie pracy sejmu, roztoczenie opieki nad chłopami i mieszczanami, nadanie chłopom wolności osobistej, reforma skarbu i wojska

Ingerencja państw ościennych

Rosja dążyła do utrzymania spokoju w Polsce poprzez utworzenie własnego stronnictwa w familii, czuwała aby nie dopuścić do aukcji czyli powiększenia wojska. Prusy podsycały wzajemną wrogość pomiędzy partiami politycznymi. Układ w Poczdamie - prusko rosyjska umowa o ochronie istniejącego w Rzeczypospolitej ustroju politycznego. Traktat Loewenwolda 1732 - umowa pomiędzy Austrią, Prusami i Rosją dotycząca poparcia wspólnego kandydata do tronu polskiego.

Sejm konwokacyjny i jego reformy ( 7 V - 22 VI 1764 )

Władza ustawodawcza : Uporządkowanie trybu sejmowania przez wprowadzenie regulaminu. Zniesienie przysięgi na instrukcje sejmikowe. Częściowe ograniczenie liberum veto.

Władza wykonawcza : utworzenie Komisji Wojskowych i skarbowych

Gospodarka: zniesiono prywatne cła i myta. Wprowadzenie cła generalnego.

Konfederacja dysydeńska III 67

Walka o wiarę i wolność, kierowani wysuwali postulat o przyznanie różnowiercom równych praw, częściowo odebranych w 1733.

Konfederacja radomska VI 1767

Zwołana przeciw dysydentom i stronictwy reform, w obronie wiary i wolności oraz tzw. swobód rapublikańskich. Zawiązana pod opieką Nikołaja Repina, który chciał uzyć konfederacji do szantażu politycznego wobec króla. Cele: detronizacja króla, przywrócenie liberum veto, skarcenie innowierców.

Konfederacja barska (1768-1772)

Konfederacja w obronie wiary katolickiej, przywilejów szlacheckich i niezależności państwa, zawiązana 29 II 1768 pod wodzą Józefa Pułaskiego i Michała Krasińskiego. Faktycznie stała się ruchem militarno-politycznym przeciw Rosji i związanemu z nią królowi S.A. Poniatowskiemu, przeciw dysydentom.

Obrady sejmu delegacyjnego (1767-1768)

Opracowanie praw kardynalnych - to katalog wiecznych i niezmiennych zasad ustrojowych, w ich skład wchodziły: wolna elekcja, liberum veto, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, wyłączność szlachty w sprawowaniu urzędów i posiadaniu dóbr ziemskich.

PIERWSZY ROZBIÓR POLSKI 5 VIII 1772

ROSJA: 92 tyś km2, 1,3 mln ludności, obszar: miedzy Dźwiną, Dnieprem i Drucią. Były to wojewódzka: Inflandzkie, część Pomorskiego, Litewskie, Mścisławskie, część Mińskiego

PRUSY: 36 tyś km2 , 508 tyś ludności, obszar: Prusy Królewskie bez Gdańska i Torunia, woj.: Pomorskie, malborskie, chełmińskie, część Wielkopolskiego i Kujawskiego.

AUSTRIA: 83 tyś km2, 2,3 mln ludności, obszar: ziemia na południe od Wisły i Sanu, Krakowskie, Sandomierskie, Ruskie, Bełskie, skrawki Podolskiego i Wołyńskiego.

Sejm rozbiorowy 1773-1775

Ratyfikacja przez Sejm traktatu rozbiorowego pod groźbą dalszych aneksji; wymuszone traktaty handlowe z zaborcami ( m.in. 12% cło płacone Prusom za polskie towary transportowane Wisłą do Gdańska ).

Reformy wewnętrzne:

Powołanie Rady Nieustającej, organu kierującego sprawami państwa między obradami sejmu, w składzie 36 konsyliarzy ( po 18 z senatu i z izby poselskiej )Król przewodniczący obrad. Rada podzielona na pięć departamentów: interesów, cudzoziemskich, policji, wojska, sprawiedliwości, skarbu; utworzenie KEN

UGRUPOWANIA

Obóz hetmański

Ksaweryn Brannicki, Seweryn Rzewuski, Szczęsny Potocki. Obóz przeciwny reformom które by mogły wzmocnić władzę centralną. Głosowali za wolnością z czasów saskich, przywrócenie buławy hetmańskiej. Obóz prorosyjski.
Stronnictwo dworskie

Rodzina króla, prymas michał Poniatowski. W oparciu o radę nieustającą i Rosję dążą do wzmocnienia władzy królewskiej i powiększenia armii
Stronnictwo patriotyczne

Marszałek sejmu Małachowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołątaj. Wzmocnienie władzy w państwie, przekształcenie sejmu, proponowany sejm o kadencji kilkuletniej, powiększenie podatków, zniesienie Rady Nieustającej, aukcja wojska Dążyli do sojuszu z Prusami.

Reformy sejmu Czteroletniego 1788-1794

Powiększenie liczby wojska do 100 tyś ( w celu utrzymania armii wprowadzono podatek na szlachtę w wysokości 10% od dochodów, na Kościół nałożono 20%; zniesienie Rady Nieustającej Departamentu Policji, Skarbu Sprawiedliwości; w sprawie mieszczaństwa dekret o miastach z 17 IV 1791: nietykalność osobista mieszczan, ułatwienie nobilitacji mieszczanom, możność nabywania dóbr ziemskich przez mieszczan, piastowanie niższymi urzędów administracyjnych, sądowych i wojskowych, utworzono samorząd w miastach, udział w sejmikach z głosem doradczym.

KONSTYTUCJA 3 MAJA 1791. Polska monarchią konstytucyjną.

Władza ustawodawcza - Sejm: izba poselska 204 posłów, senat 132 wojewodów, kasztelanów, biskupów, ministrów

Władza sądownicza - Sądy: sejmikowe, ziemskie, trybunał koronny, miejskie

Władza wykonawcza - straż praw, król jako przewodniczący, prymas, 5 ministrów zajmowało się administracją, polityką zagraniczną i wewnętrzną, finansami.

Wojna w obronie Konstytucji
Przyczyny:

Dążenia magnatów do zniesienia konstytucji, powrót do dawnego ustroju pod gwarancją Rosji.

Przebieg:

wkroczenie 100tyś armii rosyjskiej na Ukrainę, Podolę i Litwę. Bitwy pod Zielenicami i Dubieńką
Skutki:

Rządy targowiczan : okres wstecznictwa, prześladowanie zwolenników konstytucji, wprowadzeni cenzury, likwidacja myśli postępowej przez zamykanie czasopism.

DRUGI ROZBIÓR POLSKI 23 I

ROSJA: 250 tyś km2 ok. 3mln ludności, obszar: Ukraina, Podole, Wołyń

PRUSY: 58 tyś km2 ok. 1,1 mln ludności, obszar: Wielkopolska, Kujawy, część Mazowsza, Gdańsk, Toruń.

Sejm rozbiorowy w Grodnie.

Wyraził „milczącą zgodę" na rozbiór kraju. Rzeczpospolita uzyskała gwarancję nienaruszalności granic i dawnego ustroju za strony Rosji i Prus ( był to ostatni sejm w historii Rzeczypospolitej )

POWST. KOŚCIUSZKOWSKIE
Przyczyny

Drugi rozbiór; załamanie gospodarki, pusty skarb; brak dostępu do morza; zabranie najcenniejszych ziem; wzrost cen żywności, ogólne niezadowolenie; wzorce francuskie; Rosja przygotowuje się do wojny z Turcją i wycofuje część wojska z Polski.

Przygotowania powstańcze, ugrupowania.

Umiarkowani: chcieli monarchii konstytucyjnej, przywrócenia konstytucji 3 Maja

Radykalny odłam: chcieli republiki, usunięcia króla, ukarać zdrajców, suwerenność kraju, poruszenie narodu do walki.

Uniwersał połaniecki: wolność osobistą dla chłopów, nieusuwalność z ziem, zmniejszenie pańszczyzny

TRZECI ROZBIÓR POLSKI 3 I

PRUSY: pozostała część Mazowsza z Warszawą, skrawki Żmudzi i małopolski, księstwo sierawskie

AUSTRIA: reszta województwa małopolskiego z Krakowem, część Podlasia i Mazowsza

ROSJA: reszta ziem litewskich.

SKUTKI UPADKU RZECZPOSPOLITEJ

Polska znikneła z mapy Europy na 123 lata; katastrofa narodowa; upadek gospodarki i kultury; pogorszenie losu mniejszości narodowej; prześladowania Polaków; przymusowa emigracja polityczna; kraj intelektualną pustynią; próby odzyskania niepodległości; 25 I 1797 konwencja Petersburska głosiła że już nigdy nie powstanie Polska

PRZYCZYNY UPADKU
WEWNĘTRZNE

Wojny domowe; rządy oligarchów magnackich, prywata, samowola, pogoń za władzą; słabość gospodarcza i militarna; wiecznie pusty skarb, słabość systemu podatkowego; upadek sejmu; brak armii; spóźnione reformy; liberum veto; nieudolni władcy; wysługiwanie się magnatów obcym dworem; sarmatyzm.
ZEWNĘTRZNE

Ingerencja mocarstw; liczne wojny na wielu frontach; wzrost pozycji ( politycznej, gospodarczej i militarnej ) państw ościennych; narzucanie aktów prawnych: prawa kardynalne, Targowica; wciągnięcia Polski do wojny północnej; brak pomocy ze strony innych krajów; chęć poszerzenia terytorium

POJĘCIA:
Cło generalne

Ujednolicona opłata celna wprowadzona na granicach państwa dla wszystkich osób uprawiających handel.
Konfederacja

Związek większej grupy ludzi lub instytucji mający na celu realizację określonych zadań politycznych lub obronę interesów grupowych.
Kosmopolityzm

Postawa i ideologia wychodząca z założenia że ojczyzną człowieka jest cały świat, przeciwstawna nacjonalizmowi
Merkantylizm

Doktryna i polityka ekonomiczna, której celem było zwiększenie sił i bogactwa państwa. Więcej towarów wystawić na eksport, a mniej importować.
Oligarchia magnacka

Forma ustrojowa państwa, cechująca się dominacją rodów magnackich nad instytucjami władzy państwowej
ODPOWIEDZ

Wróć do „Polska króli elekcyjnych ogólnie”