Pierwsi polscy drukarze

Kolejną ważną sprawą państwową była gospodarka. Za czasów panowania ostatnich Jagiellonów nastąpił jej rozkwit. Wpłynęło na to kilka czynników. Duże zyski czerpano z handlu morskiego, szczególnie z najbogatszego portu polskiego w Gdańsku, który, mimo prób uzyskania przywilejów, udało się zmusić do pewnych ustępstw. Skarb królewski bogacił się ponadto dzięki odzyskiwaniu dóbr dzierżawionych przez magnatów, najpierw dzięki królowej Bonie, a później dzięki ruchowi egzekucyjnemu.
Warka
Posty: 1570
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 16 paź 2010, 03:38

Pierwsi polscy drukarze

Post autor: Warka »

Przez blisko dwa wieki trwała dyskusja historyków na temat ustalenia nazwiska pierwszego polskiego drukarza i dokładnej daty wykonania pierwszego polskiego druku. Według dzisiejszej wiedzy był nim prawdopodobnie Kasper Straube.
Rok 1473 zaznaczył się w polskiej historiografii znaczącą datą. Otóż w stołecznym podówczas mieście Krakowie zatrzymał się przejazdem ze swym wędrownym warsztatem bliżej nieznany mistrz, a może tylko czeladnik drukarski, Kasper Straube. Kasper podjął się druku książek na zamówienie krakowskich bernardynów. Posługiwał się czcionkami pochodzącymi z oficyny Güntera Zainera z Augsburga, gdzie prawdopodobnie praktykował i skąd czcionki ukradł, albo otrzymał jako wynagrodzenie za pracę.
Kasper Straube wydał w Polsce cztery dzieła: "Almanach Cracoviense" (Kalendarz Krakowski) ścienny, jednostronnie tłoczony na rok 1474, Franciszka de Platea "Opus restitutionum" (O odszkodowaniach, lichwie i klątwach kościelnych) w roku 1475, Jana Turrecrematy "Explonatio in psalterium" ("Wykład psałterza" około 1476, św. Augustyna "Opuscula" (Drobniejsze dzieła teologiczne) w roku 1476 lub 1477.
Na żadnym druku, Straube nie umieścił swojego nazwiska. Wytłoczył jedynie sygnet na końcu książki Platea, zaś w dziele Turrecrematy wymienił w kolofonie jedynie nazwę miejscowości "Cracis impresse" (tłoczono w Krakowie).
W roku 1910 profesor Bolesław Ulanowski natrafił w aktach krakowskiego sądu biskupiego na informację z roku 1476, że "Kaspar z Bawarii, drukarz ksiąg, obecnie w Krakowie zamieszkały zobowiązuje się płacić alimenty Marcie z Czarnej Wsi w wysokości 16 groszy rocznie". Nazwisko drukarza zostało ustalone w roku 1933 przez Jana Serugę, archiwistę i bibliotekarza, który natknął się w księgach wójtowskich Krakowa na zapis, z roku 1477, o sporze jaki miał drukarz z Krakowa Straube z Jakubem balwierzem. Prawdopodobnie jeszcze tego samego roku Straube zwinął swój warsztat i opuścił Kraków. Dokąd powędrował ? Nie wiadomo. Wiadomo jednak jedno: Kasper Straube zapisał się w kronikach jako pierwszy polski drukarz, a Polska jako siódma z kolei rozpoczęła druk gutenbergowską techniką.
Blisko 150 lat trwały badania - a i liczne spory - o to kto wydrukował pierwszą polską książkę. Do prymatu kandydowały 4 dzieła: Explonatio in Psalterum, Opus Restitutionem, Opuscula oraz Kalendarz na rok 1474. Żadna z tych prac nie jest oznaczona nazwiskiem drukarza. Spośród wymienionych dzieł tylko Opus Restitutionem jest datowane. Istotnym więc było ustalenie dat wydania pozostałych i nade wszystko ustalenie nazwiska drukarza.
Rok 1867 przyniósł rozprawę doktorską Karola Estreichera Günter Zainer i Świętopełk Fiol, która dokonała poważnych zmian w poglądach na początki polskiego drukarstwa. Estreicher uznał, że fakt wydrukowania Explonatio w Polsce, w Krakowie za bezsporny. Ważną kwestią jaką zajął się Estreicher była data wydania. Badacz wylicza wszystkie 23 wydania dzieła w XV wieku. Uznał, że "polskie" Explonatio nie mogło ukazać się przed 1470 rokiem, to jest przed pierwszym wydaniem Hahna. W latach 1472 i 1473 ukazały się dwa augsburskie wydania dzieła, z których jedno posłużyło za podstawę polskiego wydania. Pozostała jeszcze jedna, niezwykle ważna kwestia: kto był drukarzem? Estreicher jej nie rozstrzygnął.
W starych księgach krakowskich znaleziono w latach 20-tych XX wieku kilka informacji, w których podano nazwisko nieznanego wcześniej typografa. Jest nim Kasper Straube von Drezen (z Drezna) lub Kasper Straube von Lypczke (z Lipska). Informacje te podał Józef Seruga w swojej pracy poświęconej Hallerowi Jan Haller - wydawca i drukarz krakowski (Kraków, 1933). Kim był Straube i skąd wziął się w Krakowie nie wiadomo. Czy Straube był rzeczywiście drukarzem Explonatio? Czy był pierwszym polskim drukarzem. Ostatecznej odpowiedzi na te pytania dać nie sposób.
Co prawda nie znamy żadnego drukarza krakowskiego działającego przed Straubem. Ale czy na pewno Kasper płacący alimenty Marcie był Kasprem Straube. Różnie na tę kwestię zapatrywali się badacze. Profesor J. Muszkowski w dziele Początki drukarstwa w Krakowie podważa identyfikację Kaspra odnalezionego przez Ulanowskiego ze Straubem, wskazując na fakt, że Straube pochodził z Saksonii (Drezno, Lipsk), zaś impresor Kasper był Bawarczykiem. Twierdził Myszkowski "Wyjaśnienie to, nawiązujące zerwaną niegdyś przez Karola Estreichera nić, łączącą pierwociny drukarskie Krakowa z oficyną Rainera, jest - przyznaję - bardzo nęcące, rozstrzygałoby bowiem zagadnienie podobieństwa czcionek. Niemniej jednak nie tłumaczy tego faktu, że drukarz najwcześniejszej wzmianki z lutego 1476 roku był Bawarem, gdy Straube pochodził najoczywiściej z Saksonii, skoro w aktach wymienione są Lipsk i Drezno. Jeżeli zatem można się zgodzić na równanie drukarz Torrecrematy = Kasper Straube, to jedynie w braku lepszego, które dałoby się oprzeć na pewniejszej podstawie. Jest to hipoteza nie gorsza, może nawet lepsza od poprzedniej, nie stanowiąca jednak dostatecznego rozwiązania problemu".
Jak więc widać w kwestii pierwszych polskich druków i pierwszych polskich drukarzy panuje nie małe zamieszanie. Przyjęto jednak uważać, że pierwszym polskim drukarzem był Kasper Straube, który około 1476 roku wydrukował dzieło Jana Turrecrematy Explonatio in psalterium.
ODPOWIEDZ

Wróć do „Gospodarka, kultura i społeczeństwo”