Teodoryk Buczacki Jazłowiecki

[Artur Rogóż]

Teodoryk Buczacki Jazłowiecki herbu Abdank (zm. 1456) – kasztelan halicki, kasztelan kamieniecki i starosta podolski.

Jego ojcem był Michał Adwaniec z Buczacza, herbu Abdank (zm. 1392) – dostojnik dworu króla Władysława Jagiełły: właściciel Buczacza protoplasta Buczackich. Miał swoją siedzibę w Rukomeszy. W 1393 r. ojciec jego Adwaniec uzyskał zgodę króla na lokację miasta Buczacza na prawie niemieckim (magdeburskim). Była to pierwsza lokacja miejska na ziemi halickiej. Od nazwy miasta ta gałąź rodu Awdańców przybrała nazwę Buczackich.

Jego matką była Małgorzata Kola. Miał braci: Michała Mużyło Buczackiego (zm. 1470) – kasztelana, cześnika i starostę halickiego, oraz Michała z Podhajec – (zm. 1 czerwca 1438 w m. Krasne Pole) – wojewodę podolskiego (1437), kasztelana halickiego (1433–37), cześnika halickiego (1434) i starostę halickiego (1414–36), kamienieckiego i przemyskiego (1433–37), obrońcę Podola przed Mołdawianami i Tatarami. Bracia jego, jak i Teodoryk, byli niezbyt posłuszni rozkazom Świdrygiełły. Usuwali załogi litewskie z zamków obronnych w Kamieńcu, Czerwonogrodzie, Jazłowcu i innych miejscowościach i podporządkowywali je władzy króla polskiego. Dzięki temu uzyskali liczne dowody wdzięczności królewskiej, najczęściej w postaci nadania im dóbr ziemskich.

Po krwawym napadzie Tatarów Teodoryk Buczacki, towarzysz wypraw wojennych brata Michała, poległego w 1438 r., zebrał resztę oddziału i odzyskał z nim zamki leżące na Podolu. Otrzymał za to od króla Władysława Jagiellończyka kasztelanię kamieniecką. W 1442 roku król polski nadał mu w dożywocie na południu Podola zamek Karaul (Karawul) nad Dniestrem, wraz zamkami Czarnogrodem u ujścia Dniestru i Chadżybejowem[1] (Chadźibejem) nad Morzem Czarnym (w rejonie dzisiejszej Odessy).

Wzniósł i uposażył w roku 1444 klasztor dominikanów w Czerwonogrodzie.

Gdy w roku 1448 Tatarzy znowu napadli na Podole, pustosząc cały kraj, Teodoryk z rycerstwem podjął z nimi walkę, wielu zabijając. Odbił również wielu jeńców. Przed 1448 r. powiększył zamek Jazłowiec w kierunku zachodnim, a dziedziniec otoczył murami.

Z rozkazu królewskiego w roku 1450 został wysłany do Wołoch z wojskiem, żeby przywrócić na tron młodego Aleksandra. Odniósł nad Dniestrem zwycięstwo nad Wołochami, które przypłacił życiem w 1456 r., tak jak i Michał Buczacki.
Rodzina

Był mężem Katarzyny z Martynowa, z Monasterzysk, Jazłowca. Miał trzech synów:

* Bartosza Buczackiego (zm. 1457) – starostę kamienieckiego,
* Michała Buczackiego z Jazłowca (zm. 1511)- starostę kamienieckiego
* Jana Monasterskiego

oraz córki: Annę Jazłowiecką, Elżbietę Jazłowiecką i Małgorzatę Jazłowiecką
Źródła

* Polski Słownik Biograficzny t. 3, s. 84

Przypisy

1. ↑ Chadżybej w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I (Aa – Dereneczna) z 1880 r.