Polska w czasach saskich

[Warka]

Aby dokonać bilansu czasów Saskich w Polsce, musimy uświadomić sobie sytuację kraju w momencie wyboru kolejnego władcy i dopiero wtedy dokonać porównania.
Czasy saskie w Polsce rozpoczynają się koronacją Fryderyka Augusta I na króla Polski, jako Augusta II w 1697 roku. Otrzymał on typowe dworskie wykształcenie, które wzbogacił dzięki podróżom po Europie. Zainspirował się postacią Ludwika XVI* i tak jak on pragnął wprowadzić absolutyzm, najpierw w Saksonii, następnie w Polsce. Początki panowanie Augusta II były bardzo trudnym okresem dla nowo wybranego króla, był to czas oligarchii magnackiej, przez co rola monarchy stale traciła na znaczeniu. Został wybrany razem z księciem Contim**. Wykorzystał on bierność Francuza i ruszył na Wawel zdobywając uznanie części szlachty. Mimo przekupienia przeciwników, przejścia na katolicyzm, koronacji z rąk biskupa kujawskiego Stanisława Dąmbskiego*** i innych starań nie udało mu się zwiększyć autorytetu władcy. Upadek gospodarczy, dezorganizacja państwa oraz silna pozycja magnaterii, w połączeniu z konserwatyzmem szlachty, były barierą nie do przebicia dla nowego króla. Wszystkie zmiany dotyczące ustroju były od początku negowane przez szlachciców, którzy byli przywiązani do liberum veto i innych przywilejów wynikających ze „złotej wolności”.
Sytuacja Polski, od początku panowania Augusta II była bardzo burzliwa i pod panowaniem Sasów nie zmieniła się. Król próbował wprowadzić absolutyzm, co budziło niechęć Polaków oraz tworzyło barierę pomiędzy władcą, a poddanymi. Zawiązanie unii personalnej z Saksonią również utrudniało rolę Augusta II w Polsce. Saksonia była zupełnie innym organizmem gospodarczym. Była dobrze rozwinięta, podatna na wpływy oświecenia, z silnym mieszczaństwem oraz w większości protestancka. Także pozycja monarchy była tam bardziej autorytarna niż w Polsce. August II pragną upodobnić Rzeczpospolitą do Saksonii, chciał wprowadzić dziedziczenie tronu polskiego, miał ogromne plany, na które szlachta polska nie była ani gotowa, ani chętna. W ramach realizacji swojej polityki, m.in. planu zdobycia Inflant, August II wziął udział w III wojnie północnej (1700-1721). Zawarcie sojuszu z Danią, a w szczególności z Rosją miało ogromny wpływ na dalsze wydarzenia. Detronizacja Augusta II w 1704r., sojusz polsko-szwedzki z 1705r., który podporządkował Polskę Szwecji politycznie i gospodarczo, klęska armii saskiej i rosyjskiej w 1706, koronacja Stanisława Leszczyńskiego**** oraz stanie się gwarantem przywilejów szlacheckich przez cara Piotra I***** sprawiło, że Polska stała się jeszcze słabsza wewnętrznie i zewnętrznie. Jednak nawet relacje Polski z Rosją nie były jasne.
August II w porozumieniu z królem Anglii Jerzym I****** oraz cesarzem Austrii Karolem VI****** próbowali zmusić cara by wycofał się z Niemiec (Meklemburgii) oraz Polski, dając im swobodę w polityce wewnętrznej. Piotr I w odpowiedzi na decyzję Augusta II wraz z Fryderykiem Wilhelmem I******** zawarli układ w Poczdamie, w 1720r., by nie dopuścić na tron Polski Fryderyka Augusta, syna Augusta II. W 1732r. doszło do umocnienia tej decyzji poprzez Traktat Loewenwolda – traktat trzech czarnych orłów, w którym Rosja, Prusy i Austria planują zrobić, co w ich mocy, aby kolejnym polskim władcą nie został Fryderyk August oraz Stanisław Leszczyński. Mimo tego paktu, kiedy prymas Polski Teodor Potocki starał się doprowadzić do koronacji Stanisława Leszczyńskiego, Austria i Rosja zdecydowały się wybrać
null
„mniejsze zło” i poparły kandydaturę Wettyna. W roku 1733 został koronowany, jako August III. Nie uspokoiło to jednak sytuacji w kraju. Aż do r. nieustannie toczyła się walka o tron, dopiero sejm pacyfikacyjny potwierdził tytuł królewski Sasa i zakończył ten etap w historii. Wydawać by się mogło, że August III powinien pójść w ślady ojca i dążyć przez wojny do umocnienia swojej roli w polityce wewnętrznej Polski, ale król angażował się jedynie w siebie. Zajmował się powiększaniu bogactwa swego drezdeńskiego dworu. Był wielkim znawcą i mecenasem sztuki, zwłaszcza malarstwa. Wzbogacił Galerię Drezdeńską o arcydzieła malarstwa klasy światowej. W 1733 Jan Sebastian Bach dedykował mu swoją wielką mszę h-moll, jedno z największych dzieł w historii muzyki światowej. W Rzeczypospolitej przebywał bardzo rzadko, odbywając tylko rady senatu i podpisując dokumenty we Wschowie, dokąd mu było najbliżej z elektoratu, do którego też szybko wracał. Nie nauczył się też nigdy języka polskiego, ani nawet łaciny, powszechnie w Polsce używanej. Nie interesował go los Rzeczypospolitej. Nie dbał o jej rozwój militarny, technologiczny, gospodarczy. Jedyne zmiany wynikały z zamiłowania króla do sztuki, dzięki niemu napłynęło wielu artystów, architektów i rzemieślników saskich, którzy sprawili, iż Rzeczpospolitą pokryły najmodniejsze budowle magnackie, wcale nieustępujące poziomem artystycznym reszcie Europy. Wystąpiło znaczne ożywieniu handlu zagranicznego z Saksonią i Turcją, zmalał zaś tranzyt towarowy przez Rzeczpospolitą z Rosji, która towary eksportowe do Europy kierowała przez własne porty na Bałtyku. Proces oświecania ludności także był obojętny królowi, zajęli się nim duchowni i szlachta. Stanisław Konarski wprowadził reformę szkolnictwa, biskupi Załuscy tworzą pierwszą polską bibliotekę publiczną. Rozrywkowy tryb życia Augusta III przyczynił się do przyznania mu przydomku „Gruby”. Miało to wiele negatywnych skutków.
Brak silnego władcy przyczynił się do podziału Polski na prawie suwerenne państewka magnackie z własną armią, formalnie tylko pozostające w granicach królestwa. Armie prywatne, np. Czartoryskich, niewiele ustępowały liczebnie armii królewskiej, a były przy tym lepiej wyekwipowane i wyszkolone. Również legislatywa ucierpiała pod rządami Augusta III. Od 1736 roku żaden sejm nie doszedł do skutku, więc ciężar władzy ustawodawczej automatycznie spoczął teraz na niższej strukturze prawodawczej - sejmikach. Uchwalały one tzw. lauda sejmikowe, w oparciu, o które działała administracja w poszczególnych województwach.
Podsumowując, Polska po roku 1763 stała się państwem niesamodzielnym. Doszło do rozkładu państwowości kraju. Nic nie działało tak jak powinno. Kraj był zbyt zajęty wojnami, przepychankami na tronie, by monarcha mógł zadbać o rozwój państwa. Sądownictwo, urzędy centralne, sejm funkcjonowały fatalnie. Kolejnym skutkiem saskich rządów było powstanie zależności Polski od państw ościennych. Sprawa jej bytu była uwarunkowana decyzjami innych krajów, stała się przedmiotem przetargów, a wszystkie decyzje podejmowane w kraju były uzależnione od planów Rosji. Jedyną pozytywną stroną panowania Sasów było rozpoczęcie przemian, rozwoju. Dzięki ogromnemu udziałowo zamożnych rodów w rządzenie państwem m.in.: rodziny Czartoryskich, Poniatowskich wzięły sprawy w swoje ręce i zaczęły wprowadzać reformy. Reasumując, powiedzenie „za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa” trafnie określa zaniedbanie kraju, do jakiego doszło w ciągu 66 lat.
*Ludwik XVI (1754-1793) - król Francji od 1774, wnuk Ludwika XV, przedstawiciel dynastii Burbonów. Okres panowania Ludwika XVI był zdecydowanie niekorzystny dla gospodarki Francji. Jedną z podstawowych przyczyn niedobrej kondycji finansów była zła polityka podatkowa państwa, które zwiększało obciążenia fiskalne, by pokryć wydatki związane z utrzymaniem armii, floty, dyplomacji, prowadzeniem wojny z Anglią, zaspokojeniem potrzeb publicznych. Był władcą absolutnym. Po ogłoszeniu Francji republiką (21.01.1793) Konwent nieznaczną większością głosów wydał wyrok skazujący zdetronizowanego króla na karę śmierci. Ludwika XVI stracono na gilotynie.

**Franciszek Ludwik Burbon-Conti (1664-1709) - brał udział w wielu wojnach toczonych wówczas przez Francję. W 1697 Ludwik XIV wysunął jego kandydaturę do korony polskiej, zapewniając mu elekcję dzięki skorumpowaniu szlachty. Został wybrany oficjalnie królem Polski przez większość i ogłoszony nim 27 czerwca, przez prymasa Michała Radziejowskiego. Rosja, Austria i Brandenburgia zjednoczyły się jednak wokół jego kontrkandydata Augusta II, który pierwszy wkroczył do Rzeczypospolitej. 20 dni później Conti pojawił się z eskadrą 6 fregat francuskich w Gdańsku, lecz wobec braku poparcia wojska polskiego szybko odpłynął.
***Stanisław Kazimierz Dąmbski (lub Dąbski) (1638-1700) - biskup krakowski, kujawski, płocki, łucki i chełmski. Absolwent Akademii Krakowskiej, sekretarz Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Od 1673 biskup chełmski, w 1676 roku mianowany biskupem łuckim, w 1682 roku jest już biskupem płockim, w 1692 roku przeniesiony raz jeszcze tym razem na biskupstwo kujawskie. Wzniósł katedrę w Łucku oraz pałac Dąmbskich w Toruniu. Bardzo aktywnie uczestniczy w życiu politycznym kraju. W 1674 popiera hetmana Jana Sobieskiego w staraniach o koronę polską stając się jednym z przywódców stronnictwa antyfrancuskiego. Po śmierci Jana III opowiada się za kandydaturą jego syna Jakuba Sobieskiego, jako króla polskiego. Ostatecznie staje po stronie Augusta II. Mimo iż August II nie uzyskał większości głosów Dąbski, jako biskup kujawski i zastępca prymasa Polski
null
zdecydował się dokonać jego koronacji na króla polskiego w katedrze na Wawelu 27 października 1697. Niejako w nagrodę August II mianował go biskupem krakowskim 30 marca 1700. Biskupstwa tego jednak nie objął, gdyż zmarł nagle w trakcie przygotowań do ingresu w klasztorze jezuitów w Krakowie.

****Stanisław Leszczyński (1677-1766) - król Polski w latach 1705-1709 i 1733-1736, książę Lotaryngii i Baru w latach 1738-1766.

*****Piotr I (1672-1725) - był pierwszym z carów rosyjskich, który podróżował za granicę. W 1697 uczestniczył incognito w wyprawie do krajów europejskich pod nazwiskiem Piotr Michajłow. Odwiedził wówczas kraje Rzeszy, Holandię oraz Anglię, spotkał się z wieloma monarchami europejskimi, poznał stosunki społeczne krajów zachodnioeuropejskich, ich osiągnięcia techniczne, organizację społeczeństwa.

****** Jerzy I (1660-1727) – pierwszy król Wielkiej Brytanii i Irlandii z dynastii hanowerskiej (od 1 sierpnia 1714). Był również elektorem Hanoweru.

****** Karol VI Habsburg (1685-1740) - cesarz Świętego Imperium Rzymskiego od 1711 r. Był drugim snem Leopolda I Habsburga i Eleonory Magdaleny z Wittelsbachów. Jego żoną była Elżbieta Krystyna Welf, z którą miał czworo dzieci.

********Fryderyk Wilhelm I (1688-1740) - od 1713 roku król w Prusach, twórca militarnej potęgi Prus.

[Otton III]

****Stanisław Leszczyński (1677-1766) - król Polski w latach 1705-1709 i 1733-1736

Stanisław Leszczyński panował po raz pierwszy w RON w latach 1704-1709, a nie w latach 1705-1709.




Rzeczpospolita w czasach saskich.

W pierwszej połowie XVIII w. państwo polsko-litewskie przeżywało okres poważnego kryzysu politycznego. Były to czasy kiedy w Rzeczypospolitej rządzili królowie z saskiej dynastii Wettynów - August II Mocny (panował w latach 1697-1706 i 1709-1733) i jego syn, August III Sas (panował w latach 1733-1763).

Złota wolność szlachecka w RON w od połowy XVII wieku do 1764 roku.

Ponieważ władza królewska była bardzo słaba, krajem rządzili magnaci, którzy uzależnili od siebie szlachtę, posiadającą formalnie te same prawa polityczne. Oprócz olbrzymich posiadłości i wspaniałych pałaców mieli też własne oddziały wojskowe, a szlachta na sejmach i sejmikach głosowała zgodnie z ich życzeniami. W drugiej połowie XVII w. ustalił się zwyczaj, że gdy poseł na sejmie wołał "veto" sejm był nieważny. Do pierwszego liberum veto doszło w 1652 r., kiedy za namową magnatów poseł Siciński nie dopuścił do przedłużenia obrad. Za panowania króla Augusta II zrywany był mniej więcej co drugi sejm. Gdy szlachcie nie odpowiadała polityka króla, buntowała się ona przeciw jego władzy i tworzyła związki zbrojne, zwane rokoszami i konfederacjami. Ponieważ w kraju nie było silnej władzy, królowi i centralnym urzędnikom było bardzo trudno czuwać nad całością państwa. W poszczególnych województwach rządziły sejmiki, które troszczyły się o potrzeby szlachty z danej okolicy, a nie interesowały sprawami całego państwa. Ten stan rzeczy szlachta nazywała "złota wolnością". Była dumna z tej wolności i uważała, że Polska spośród wszystkich państw ma najlepsze prawa. Szlachta przekonana że państwu nic nie zagraża, poza dążeniem władców do absolutyzmu. Dlatego państwo nie miało zapewnionej obrony. Stała armia wciąż była nieliczna. Ponieważ szlachta nie płaciła podatków brak było pieniędzy na utrzymanie wojsk. W I poł. XVIII w. armia polsko-litewska nie przekraczała 12 tys., w tym czasie armia pruska liczyła ponad 100 tys.

Elekcja Augusta II Mocnego

Bezkrólewie po śmierci Jana III Sobieskiego w 1696 roku przebiebiegało pod znakiem rywalizacji francusko-habsburskiej. Ludwik XIV zabiegał o wybór księcia Franciszka Contiego, któremu wyrósł groźny konkurent w dobie elektora saskiego. Elektor saski, który przeszedł na katolicyzm koronował się na Wawelu jako August II (1697-1733), zwany Mocnym.
Wybór Augusta zapoczątkował unię personalną Rzeczypospolitej z Saksonią. Różnice pomiędzy uczestnikami unii były zasadnicze: Saksonia - kraj luterański - rozwinięty gospodarczo, z silnym mieszczaństwem - posiadała ustrój zblizony do absolutyzmu. August II traktował tron RON jako kapitał polityczny mający wzmocnić pozycje Wettinów w Rzeszy Niemieckiej i pomóc w zdobyciu korony cesarskiej. Za jego panowania doszło do III wojny północnej.

III Wojna północna

August rozpoczął starania o nabytki nadbałtyckie. W tym samym roku elektor saski wszedł w sojusz z Danią i Rosją. Państwa tworzące Ligę północna zmierzały do osłabienia pozycji Szwecji nad Bałtykiem. August II liczył na zdobycie Inflant, które miały stanowić dziedziczne władztwo Wittinów. August zamierzał dzięki tej zdobyczy wzmocnić władze monarszą w Polsce.
W 1700 roku saski atak na Inflanty rozpoczął wojnę północną. August II przystapił do wojny bez zgody sejmu. Rzeczpospolita nie była oficjalnie stroną konfliktu. Król Szwecji Karol II bardzo szybko pobił Duńczyków i skierował sie przeciwko Rosji, którą pokonał w bitwie pod Narwą. W 1701 r. armia szwedzka wkroczyła w granice Rzeczypospolitej. Szlachta koronna podzieliła sie na dwa wrogie obozy - na początku 1704 r. przeciwnicy Augusta zawiązali konfederacje warszawską i ogłosili bezkrólewie a nieco później zwolennicy Sasa utworzyli konfederację generalną w Sandomierzu. W lipcu grupa przeciwników Augusta II pod militarną presją Szwedów, obrała królem wojewodę poznańskiego Stanisława Leszczyńskiego. Gdy latem 1709 r. Piotr I pokonał Szwedów w bitwie pod Połtawą, Leszczyński pozbawiony pomocy Karola XII uszedł do Szczecina. Chociaż wojna północna nie uszczupliła polskiego terytorium, przyniosła straszliwe zniszczenia, potęgowane przez epidemie. August II odzyskał tron RON i podjął próbę wzmocnienia władzy królewskiej, korzystając z obecności wojsk saskich w Rzeczypospolitej. Spowodowało to antykrólewskie wystąpienia.
W listopadzie 1715 r. w Tarnogrodzie zawiązano konfederacje która za cel działania miała usunięcie wojsk saskich i Augusta II z Polski. Po rocznych walkach zawarto kompromis, zatwierdzony w lutym 1717 r. na sejmie "niemym". Oto postanowienia tego sejmu:
-zmniejszenie władzy hetmanów,
-wprowadzenie podatków na zawodową armię,
-ograniczenie władzy senatu,
-zabroniono królowi Augustowi II Mocnemu opuszczania terytorium Polski na dłuższy czas,
-wojska saskie z wyjątkiem gwardii królewskiej miały opuścić ziemie polskie,
-ministrom saskim odebrano prawo decydowania w sprawach polsko-litewskich, a ministrom polskim i litewskim w sprawach saskich,
-obydwa państwa, tj. Rzeczpospolitą i Saksonię miała łączyć tylko unia personalna,
-na liczebność wojska przeznaczono 24 tys. porcji żołdu (18 tys. koronnego i 6 tys. litewskiego),
-rozwiązanie formacji rajtarów,
-wprowadzenie karabinów skałkowych z bagnetami, a zatem rozwiązanie formacji pikinierów,
-pozostawienie podziału wojska na autorament narodowy (husaria, pancerni, jazda lekka) i cudzoziemski (dragonia, piechota, artyleria).

Elekcja Stanisława Leszczyńskiego

Część uchwał sejmu nie była przestrzegana. Po śmierci Augusta II szlachta opowiedziała się przeciwko powoływaniu na tron Polski cudzoziemca. We wrześniu 1733 r. zgromadzeni okrzykneli królem Stanisława Leszczyńskiego. Był jednym z bardziej światłych polskich monarchów. Dwukrotnie zasiadał na tronie (w latach 1704-1709 i 1733-1736). Zawarł w 1705 r. niefortunny traktat ze Szwecją, uzależniając od niej Rzeczpospolitą. Był gorącym wielbicielem sztuki i mecenasem artystów, postępowym pisarzem politycznym, przeciwnikiem "liberum veto", polsko-litewskiej szlachty, której warcholstwo chciał ukrócić (w tym magnaterii, której samowolę, wszechwładzę i sobiepaństwo również chciał ukrócić), oraz obcych wpływów w RON.

Elekcja Augusta III Sasa

Wybór Leszczyńskiego zaniepokoił Rosję i Austrię. Wojska rosyjskie i saskie wkroczyły w październiku 1733 r. do Polski i wybrano nowego króla, Augusta III Sasa. Jego panowanie przyniosło całkowity paraliż sejmu.
Za jego panowania państwa ościenne: Austria, Prusy, Rosja, a także Francja przeznaczały znaczne sumy na opłacanie polskich polityków działających na zlecenie obcych dworów. Polsko-litewscy magnaci chętnie brali pieniądze od obcych, gdyż oczekiwania obcych dworów były zgodne z ich interesem - nie dopuścić do wzmocnienia władzy monarszej, powiększyć swoje wpływy i majątek. Mocarstwa wpływajace na losy Środkowej Europy pragnęły zachować wewnetrzną i międzynarodową słabość RON. Ponieważ wpływy obce równoważyły się, szlachta uważała, że stanowi to gwarancję i nienaruszalność granic. Hasło "Polska nierządem stoi" wyrażało zgubne przeświadczenie, że sąsiedzi będą tolerować istnienie Rzeczypospolitej słabej, nie zagrażającej ich interesom. Militarna słabość RON spowodowała, że przez jej tereny przechodziły obce wojska, zachowując się jak w kraju zdobytym.

Po sejmie pacyfikacyjnym Czartoryscy i kasztelan krakowski, Stanisław Poniatowski, związali sie z Rosją licząc, że to ułatwi im odzyskanie wpływów utraconych po elekcji Augusta III. Potoccy utrzymywali kontakty z Francją i Prusami. Czartoryscy opowiedzieli się za reformacją skarbowo-wojskową (aukcja - powiększenie armii). Na sejmie w Grodnie (1744 r.) Potoccy opłaceni przez króla Prus zablokowali reformy. Podobnie było na kolejnych sejmach. U schyłku panowania Augusta III pojawiły sie głosy nawołujące do całkowitych reform. Wcześniej Czartoryscy, jak i Potoccy formuowali programy zmian, ale skutecznie uniemożliwiali swoim konkurentom ich realizację.
Już w 1749 r. praca publicystyczna pt. "Głos wolny wolność ubezpieczający" autorstwa Stanisława Leszczyńskiego. Autor proponował w niej oczynszowanie chłopów i nadanie im wolności osobistej. Zalecał usprawnienie pracy sejmu, ograniczenie "liberum veto", reformę systemu podatkowego. Szczególne znaczenie miała publicystyka Konarskiego. W dziele "o skutecznym rad sposobie" proponował zniesienie "liberum veto", reformę sposobu sejmowania, powołanie stałego rządu (radę poselsko-senatorską).
Trwające ponad pół wieku rządy saskie nasiliły widoczny od poł. XVII w. kryzys państwa. Oligarchia magnacka zatriumfowała, a Rzeczpospolita z państwa silnego, aspirującego do pozycji regionalnego mocarstwa stałą się krajem o ograniczonej suwerenności, w pełni zależnym od sąsiadów.

Upadek gospodarki i kultury

W II poł. XVII w. i na początku XVIII w. gospodarka chyliła sie ku upadkowi. Znaczna część ziem leżała przez długie lata odłogiem, a gospodarstwa chłopskie często nie miały inwentarza koniecznego do uprawy ziemi. Dużo gruntów zagarnęła szlachta powiększając swoje folwarki, przez co wzrosła liczba chłopów bezrolnych i małorolnych. Powiększenie folwarków spowodowało podwyższenie pańszczyzny. Bezrolni i małorolni za swoja pracę otrzymywali małe wynagrodzenia. Aby zapobiec próbom oporu ze strony chłopów, stosowano surowe kary za najmmniejsze przewinienie (kara śmierci za kradzież siana, łowienie ryb w pańskim stawie). Tak więc podstawowa gałąź ówczesnej gospodarki - rolnictwo - znajdowała sie w całkowitej ruinie. Chłop przygnieciony obowiązkami pańszczyźnianymi pracował na folwarku niechętnie i mało wydajnie. Źle uprawiana ziemia dawała coraz gorsze plony. Zniszczeń i grabieży dokonywały obce wojska ale i własne nie mniej pustoszyły kraj.
Ciężka sytuacja wsi odbiła sie niekorzystnie rónież dla miast. Chłopi nie kupowali wyrobów rzemieślniczych, bo nie mieli pieniędzy, szlachta sprowadzała potrzebne jej towary przeważnie z zagranicy. Wojny drugiej połowy XVII wieku, zwłaszcza "potop" szwedzki, znacznie wyniszczyły kraj. Miasta przedtem świetnie rozwijające się, tera popadły w ruinę. W wielu miastach liczba ludności zmniejszyła się o połowę. Nowym zjawiskiem było pojawienie się magnackich manufaktur. Produkcja oparta na pracy chłopów pańszczyźnianych kierowanych przez fachowy nadzór produkowała wyroby luksusowe (pasy kontuszowe/słuckie, gobeliny), produkty na potrzeby wojska i magnackich włości.
Czasy saskie są postrzegane jako okres upadku kultury, ciemnoty. Obok zjawisk pozytywnych pojawiały się negatywne: I poł. XVIII wieku ugruntowała postępujące od połowy XVII wieku wynaturzenie ideologii sarmatyzmu, religia uległa dalszej polonizacji, stała sie zaściankowa i nietolerancyjna (wzrosła wrogość do niekatolików, czego jednym z przejawów były wydarzenia zaszłe w Toruniu w 1724 roku - odsunięto wówczas szlachtę innowierczej od udziału w życiu politycznym kraju). Szkoły polskie znajdowały się w rękach jezuitów, nie uczono w nich języka polskiego, historii ani geografii, dbano tylko o naukę łaciny. Ze szkół tych wychodzili ludzie niedouczeni, lubujący się w wygłaszaniu przemówień na sejmikach, nie interesowali sie literaturą ani nauką. Poziom drukowanej prasy obniżył się (kalendarze, literatura religijna, wzory mów, porady).
W 1740 r. Stanisław Konarski założył w Warszawie Collegium Nobilium, elitarną szkołę kształcącą młodzież szlachecką. Po 1754 r. pijarzy, później jezuici zreformowali szkolnictwo zakonnne. W szkołach średnich obok łaciny pojawiły się języki nowożytne, zwiększono zakres nauczania przedmiotów ścisłych. W 1747 r. bracia Załuscy założyli w Warszawie bibliotekę otwartą dla szerszej publiczności (zbiór 33 tys. druków i 10 tys. rękopisów - jeden z najwiekszych w Europie), która dała początek Bibliotece Narodowej.
Czasy saskie były ostatnim etapem rozwoju budownictwa barokowego. Obok inwestycji dworskich, np. Osi Saskiej w Warszawie, powstały liczne rezydencje magnackie. W wielu z nich pojawiły się elementy rokokowe. W budownictwie sakralnym, zwłaszcza na wschodzie, dominował barok emocjonalny (nurt - szkoła wileńska).

[tomaszekb232]

Droga Augusta III do korony polskiej me była zbyt łatwa. Z jednej strony uzależniony był on od głównych graczy ówczesnej sceny politycznej - Rosji. Austrii i Pius. Dodatkowo sama osoba elektora nie była w Rzeczypospolitej zbyt popularna, czego dowodem stała się elekcja 12 września 1733 roku i wybór na króla Stanisława Leszczyńskiego. Ale właśnie groźba usadowienia się na tronie polskim kandydata popieranego przez Francję była dla państw ościennych wystarczającym powodem do poparcia niedocenionego Fryderyka Augusta. Po wkroczeniu na terytorium Rzeczypospolitej wojsk rosyjskich sprawa Sasa zaczęła brać górę. Szybko okazało się. ze szeregi szlachty rozentuzjazmowanej wyborem króla - Polaka topnieją na prawy brzeg Wisły przenieśli się już jego pierwsi oponenci. Reszty dopełnia elekcja zorganizowana przez stronnictwo saskie we wsi Kamień 5 października 1733 roku.

Taki styl zdobywania tronu me mógł rzecz jasna przysporzyć powszedniej popularności przyszłemu monarsze, z którym związana wprawdzie była spora część dygnitarzy liczących na korzyści z poparcia jego osoby, ale w powszedniej świadomości me wszystko wyglądało tak. jak powinno. Doskonale obrazuje stan ten podróż Fryderyka Augusta do Polski, która wiodła jak wiadomo przez Śląsk, potem zaś jego koronacja w Krakowie, które to, pomimo usilnych starań pochlebców, dalekie były od takich, jakich spodziewać by się można po monarsze.