Przedstawiciele polskiego oświecenia

[Artur Rogóż]

Nauki ścisłe:
● matematyka – Marcin Poczobutt-Odlanicki (obserwatorium Wilno), Michał Haube (rozwinął teorię rachunku różniczkowego), Jan Śniadecki (opublikował podręcznik do algebry),
● fizyka – Samuel Chróścikowski (autor pierwszego podręcznika do fizyki w języku polskim „Fizyka doświadczeniami potwierdzona...” 1764 r.),
● biologia – Krzysztof Kluk (w 9 tomach opisał florę i faunę polską, napisał także podręcznik „Botanika dla szkół narodowych” 1785 r.),
● chemia – Józef Osiński (założył w Warszawie pierwszą pracownię chemiczną, autor pracy „Opisanie polskich żelaza fabryk”), Piotr Jaśkeiwcz (prowadził pierwsze wykłady na uniwersytecie krakowskim), Jędrzej Śniadecki (brat Jana, prowadził wykłady na uniwersytecie wileńskim, twórca polskiego słownictwa chemicznego, autor pierwszego polskiego podręcznika chemii „Początki chemii” 1800 r.),
● medycyna – Rafał Czerwiakowski (zwany ojcem chirurgii polskiej, na uniwersytecie krakowskim stworzył swoją szkołę na Wydziale Lekarskim), Andrzej Badurski (unowocześnił studia lekarskie w Krakowie, założył pierwszy szpital kliniczny),
● geografia i geologia – Karol Wyrwicz i Franciszek Siarczyński (podręcznik do geografii, 1768 r.), Stanisław Staszic (geologia).
Nauki humanistyczne:
● historia, historiografia – Adam Naruszewicz, zw. ojcem nauki historycznej, opracował 6-tomową „Historię narodu polskiego” (1780-1786). Był inicjatorem kopiowania najważniejszych źródeł dotyczących historii Polski, które zebrał w tzw. Tekach. Do dzisiaj „Teki Naruszewicza” są bezcennym źródłem dla historyków, gdyż zawierają kopie wielu zaginionych dokumentów, Feliks Łojko – starał się wprowadzić do badań historycznych metody statystyczne.
Literatura:
● czasopisma: „Monitor” (1765-1785) wydawany przez drukarnię Wawrzyńca Mitzlera de Kolof , „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” (1770-1777) wydawane przez Michała Grolla,
● 1765 r. powstał w Warszawie Teatr Narodowy, dyrektorem teatru był Wojciech Bogusławski, aktor i autor utworów dramatycznych (m.in. opery komicznej „Cud mniemany czyli Krakowiacy i Górale”, 1794 r.), na deskach teatru wystawiano wiele sztuk mających na celu wychowanie publiczności m.in. „Fircyk w zalotach” (1781) i „Sarmatyzm” (1785) Franciszka Zabłockiego, „Powrót posła” (1791) Juliana Ursyna Niemcewicza.