Stefan Wierzbowski

[Artur Rogóż]

Stefan Wierzbowski (ur. 1620 - zm. 7 marca 1687) – biskup poznański w latach 1664 - 1687, arcybiskup nominat gnieźnieński w 1687. Założyciel Nowej Jerozolimy (obecnie Góra Kalwaria).

Był synem kasztelana inowłodzkiego i starosty szadkowskiego Mikołaja z Wielkiego Chrząstowa Wierzbowskiego (zm. 1639) i Urszuli Grudzińskiej z Poddębic, córki kasztelana nakielskiego Stefana Grudzińskiego i Jadwigi z Cerekwicy. W czasie porodu matka miała zobaczyć na jego ciele infułę biskupią. Miał 4 braci: Wojciecha, Władysława, Hieronima i Zygmunta - sprawujących wysokie urzędy świeckie, głównie w województwach łęczyckim, sieradzkim i brzesko-kujawskim; oraz siostrę Annę, żonę Jana Łaskiego - ostatniego potomka rodu Łaskich herbu Korab.

Pierwszym poważniejszym stanowiskiem kościelnym sprawowanym przez Stefana Wierzbowskiego była funkcja archidiakona łuckiego. Był także administratorem diecezji łuckiej w czasie wakatu. W 1653 r. otrzymał prowizję na kanonię krakowską, a w 1660 r. został mianowany opatem paradyskim. Wzmiankowany był także jako referendarz koronny. Nominację na biskupstwo poznańskie otrzymał jeszcze pod koniec 1663 r.

Na stałe osiadł w Warszawie. Jako pierwszy przyjął tytuł biskupa poznańskiego i warszawskiego. Nieprawnie nazywał się biskupem “warszawskim“, ponieważ Warszawa była tylko Archidiakonatem w diecezji poznańskiej. Po śmierci arcybiskupa Jana Wydźgi w 1685 r. został przez króla Jana III Sobieskiego nominowany do objęcia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Zatwierdzeniu Stefana na arcybiskupa długo opierała się jednak Stolica Apostolska, gdyż w przeszłości pozwolił on na wzięcie ślubu Hieronimowi Lubomirskiemu pomimo niezgodności związku z prawem kanonicznym. Zmarł 7 marca 1687 r. w Górze Kalwarii nie doczekawszy zezwolenia papieskiego na objęcie funkcji zwierzchnika Kościoła polskiego.

W kościele pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Apostoła w Szadku nad mensą ołtarza pw. S.S. Aniołów Stróżów jest umieszczona tablica wspominająca biskupa. "Stephanus Episcopus Posnanensis, antea Archidiakonus Luceoriensis eiusdem episcopatus administrator, Canonicus Cracoviensis, Abbas Paradiensis, Referendarius Regni et Camerae regiae Thesaurarius".
Działalność biskupia

W roku 1666 - odkupił od braci Górskich wieś Górę i w roku 1672 założył na jej terenie Nową Jerozolimę (obecnie - Góra Kalwaria). Założył miasto na planie ówczesnego wyobrażenia o Jerozolimie. Zbudował Kalwarię, do której zaczęli pielgrzymować wierni (miała zastąpić pielgrzymkę do Ziemi Świętej). Akt założycielski zabraniał osiedlania się żydów w tym mieście.

* 1670 - zaprojektował herb Nowej Jerozolimy (Góra Kalwaria). Wydał dekret uznający za cudowny obraz Matki Bożej Cierpliwie Słuchającej w Rokitnie.

* 1672 - współautor konfederacji w obronie króla Korybuta Wiśniowieckiego, po podpisaniu przez niego haniebnego traktatu pokojowego z Turkami.

* Bezkrólewie 1673-1674 - na sejmie konwokacyjnym, przed sejmem elekcyjnym (na którym wybrano Jana III Sobieskiego) zastąpił chorego Intrrexa prymasa Czartoryskiego.

* Założyciel zakonu Marianów Ojciec S. Papczyński otrzymuje, (po roku 1674) na siedzibę zakonu, od biskupa Wierzbowskiego Wieczernik w Nowej Jerozolimie .

* 1674 r. - wybudował też w Nowej Jerozolimie Kościół nazywany kaplicą Piłata (obecny Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego) - w nim znajduje się krypta ze zmumifikowanymi zwłokami biskupa.

* 1675 - w Nowej Jerozolimie zbudowano, z polecenia biskupa, KolegiumPijarów - obecnie Dom Opieki Społecznej.

* 1677 - dekret uznający za cudowny obraz Św. Rodziny w Miedniewicach.

* 1678 - Biskup poznański Stefan Wierzbowski erygował w Ostrówku (na prawym brzegu Wisły) nową parafię i wybudował kościół pod wezwaniem św. Izydora.

* 1684 - dekret o powołaniu w Warszawie drugiego seminarium duchownego (obecnie - Wyższe Metropolitalne Seminarium Duchowne).

* 1687 - dbając o działalność charytatywną wydał szczegółowe przepisy szpitalne i regulaminy dla pensjonariuszy szpitali parafialnych. Proboszczowie mieli obowiązek opiekowania się biednymi, przeznaczając 1/3 swych dochodów na utrzymanie szpitali parafialnych.

* 1687 - poświęcił Kościół św. Katarzyny we wsi Służew (obecnie Warszawa dzielnica Ursynów).

Bibliografia

1. Łętowski L., Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich, t. 4, Kraków 1853, s. 226.
2. Niesiecki K., Korona Polska, t. 4, Lwów 1743, s. 522.
3. Parczewski A. J., Monografja Szadku, Warszawa 1870, s. 63.
4. Wierzbowski S., Konnotata wypadków w domu i kraju zaszłych od 1634 do 1689 r. skreślona przez..., wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1858, s. 207-209.