Pochodzenie religii Słowian
: 06 gru 2010, 04:56
Religia Słowian wywodzi się z rdzenia indoeuropejskich religii politeistycznych, w których wyznaje się wiarę w wielu równorzędnych bogów. Według niektórych badaczy przyjmowała formę henoteizmu (jeden główny bóg). Czczono siły natury.
Dla religii indoeuropejskich charakterystyczna była trójfunkcyjność społeczeństwa, a co za tym idzie - wierzeń z nim związanych. Pierwsza funkcja to sprawowanie władzy zwierzchniej w sprawach religii i prawa. Drugą stanowi walka zaborcza i obronna. Trzecią funkcją jest dostarczanie żywności. Istnienie trzech równorzędnych bogów (powtórzone także w chrześcijaństwie pod postacią Trójcy Świętej) można wytłumaczyć faktem, że inny bóg był ważniejszy dla władcy (potęga, siła, prawo), inny dla wojownika (wsparcie w walce), a jeszcze inny dla rolnika (dobre plony).
Badacze nie są zgodni, który z bogów stał na czele słowiańskiego panteonu. Do dnia dzisiejszego nie przetrwało wiele wyobrażeń słowiańskich bóstw i niewiele zapisków dotyczących wierzeń. Wzmianki o religii słowiańskiej pochodzą od podróżników, którzy niejednokrotnie ubarwiali swoje historie i nie zawsze poprawnie zapisywali nazwy własne. Informacje chrześcijańskich kronikarzy i misjonarzy cechuje za to często pogarda i umniejszanie rangi bóstwa lub celowy brak wzmianek o danym kulcie. Swoje znaczenie zmieniły także niektóre z dawnych znaków i symboli, jak np. indoeuropejska swastyka. Skręcona w prawo oznacza pomyślność, ogień i Słońce, a odwrócona w lewo - dominację ciemności (noc) i siły, okrutną boginię Kali. Prawostronnej używali powszechnie Słowianie, a lewostronną tysiąc lat później wybrali na swój znak naziści, przez co jest obecnie kojarzona wyłącznie negatywnie.
Kapłan słowiański nosił nazwę żyrzec lub żyrzko. Składał bogom ofiarę (żertwę) w świątyni zwanej gontyną (kątyną). Częściej jednak modlono się i składano ofiary pod gołym niebem. Znane są wzmianki o świętych drzewach i świętych gajach, które pełniły charakter zarówno świątyni, jak i azylu. Informacje, jakoby kultem otaczano także góry czy kamienie, nie mają specjalnie potwierdzenia w źródłach. Słowianie wznosili za to drewniane i kamienne posągi (w 1848 r. wyłowiono z rzeki Zbrucz na Ukrainie posąg Świętowita, który znajduje się teraz w muzeum w Krakowie).
Najbardziej znaną świątynią był poświęcony Swarożycowi Arkon (dzisiejsze Niemcy), opisany przez bizantyjskiego pisarza Pseudo-Maurycjusza (VI/VII). Zniszczyli ją Duńczycy w roku 1168.
Pseudo-Maurycjusz opisał ją następująco:
Jest w kraju Rederów [chodzi o Raiderów nazywanych także Redarami, na którego terenie leżała świątynia Swarożyca) pewien gród o trójkątnym kształcie i trzech bramach doń wiodących, zwany Radogoszcz, który otacza zewsząd wielka puszcza, ręką tubylców nie tknięta i jak świętość czczona. Dwie bramy tego grodu stoją otworem dla wszystkich wchodzących, trzecia od strony wschodniej jest najmniejsza i wychodzi na ścieżkę, która prowadzi do położonego obok i strasznie wyglądającego jeziora. W grodzie znajduje się tylko jedna świątynia, zbudowana misternie z drzewa i spoczywająca na fundamencie z rogów dzikich zwierząt. Jej ściany zewnętrzne zdobią różne wizerunki bogów i bogiń - jak można zauważyć, patrząc z bliska - w przedziwny rzeźbione sposób, wewnątrz zaś stoją bogowie zrobieni ludzką ręką w straszliwych hełmach i pancerzach, każdy z wyrytym u spodu imieniem. Pierwszy spośród nich nazywa się Swarożyc i szczególnej doznaje czci u wszystkich pogan. Znajdują się tam również sztandary (stanice), których nigdzie stąd nie zabierają, chyba że są potrzebne na wyprawę wojenną i wówczas niosą je piesi wojownicy. Do strzeżenia tego wszystkiego z należytą pieczołowitością ustanowili tubylcy osobnych kapłanów.
Dla religii indoeuropejskich charakterystyczna była trójfunkcyjność społeczeństwa, a co za tym idzie - wierzeń z nim związanych. Pierwsza funkcja to sprawowanie władzy zwierzchniej w sprawach religii i prawa. Drugą stanowi walka zaborcza i obronna. Trzecią funkcją jest dostarczanie żywności. Istnienie trzech równorzędnych bogów (powtórzone także w chrześcijaństwie pod postacią Trójcy Świętej) można wytłumaczyć faktem, że inny bóg był ważniejszy dla władcy (potęga, siła, prawo), inny dla wojownika (wsparcie w walce), a jeszcze inny dla rolnika (dobre plony).
Badacze nie są zgodni, który z bogów stał na czele słowiańskiego panteonu. Do dnia dzisiejszego nie przetrwało wiele wyobrażeń słowiańskich bóstw i niewiele zapisków dotyczących wierzeń. Wzmianki o religii słowiańskiej pochodzą od podróżników, którzy niejednokrotnie ubarwiali swoje historie i nie zawsze poprawnie zapisywali nazwy własne. Informacje chrześcijańskich kronikarzy i misjonarzy cechuje za to często pogarda i umniejszanie rangi bóstwa lub celowy brak wzmianek o danym kulcie. Swoje znaczenie zmieniły także niektóre z dawnych znaków i symboli, jak np. indoeuropejska swastyka. Skręcona w prawo oznacza pomyślność, ogień i Słońce, a odwrócona w lewo - dominację ciemności (noc) i siły, okrutną boginię Kali. Prawostronnej używali powszechnie Słowianie, a lewostronną tysiąc lat później wybrali na swój znak naziści, przez co jest obecnie kojarzona wyłącznie negatywnie.
Kapłan słowiański nosił nazwę żyrzec lub żyrzko. Składał bogom ofiarę (żertwę) w świątyni zwanej gontyną (kątyną). Częściej jednak modlono się i składano ofiary pod gołym niebem. Znane są wzmianki o świętych drzewach i świętych gajach, które pełniły charakter zarówno świątyni, jak i azylu. Informacje, jakoby kultem otaczano także góry czy kamienie, nie mają specjalnie potwierdzenia w źródłach. Słowianie wznosili za to drewniane i kamienne posągi (w 1848 r. wyłowiono z rzeki Zbrucz na Ukrainie posąg Świętowita, który znajduje się teraz w muzeum w Krakowie).
Najbardziej znaną świątynią był poświęcony Swarożycowi Arkon (dzisiejsze Niemcy), opisany przez bizantyjskiego pisarza Pseudo-Maurycjusza (VI/VII). Zniszczyli ją Duńczycy w roku 1168.
Pseudo-Maurycjusz opisał ją następująco:
Jest w kraju Rederów [chodzi o Raiderów nazywanych także Redarami, na którego terenie leżała świątynia Swarożyca) pewien gród o trójkątnym kształcie i trzech bramach doń wiodących, zwany Radogoszcz, który otacza zewsząd wielka puszcza, ręką tubylców nie tknięta i jak świętość czczona. Dwie bramy tego grodu stoją otworem dla wszystkich wchodzących, trzecia od strony wschodniej jest najmniejsza i wychodzi na ścieżkę, która prowadzi do położonego obok i strasznie wyglądającego jeziora. W grodzie znajduje się tylko jedna świątynia, zbudowana misternie z drzewa i spoczywająca na fundamencie z rogów dzikich zwierząt. Jej ściany zewnętrzne zdobią różne wizerunki bogów i bogiń - jak można zauważyć, patrząc z bliska - w przedziwny rzeźbione sposób, wewnątrz zaś stoją bogowie zrobieni ludzką ręką w straszliwych hełmach i pancerzach, każdy z wyrytym u spodu imieniem. Pierwszy spośród nich nazywa się Swarożyc i szczególnej doznaje czci u wszystkich pogan. Znajdują się tam również sztandary (stanice), których nigdzie stąd nie zabierają, chyba że są potrzebne na wyprawę wojenną i wówczas niosą je piesi wojownicy. Do strzeżenia tego wszystkiego z należytą pieczołowitością ustanowili tubylcy osobnych kapłanów.