Tymoteusz Gorzeński

[Artur Rogóż]

Tymoteusz Gorzeński herbu Nałęcz (ur. 20 marca 1743 w Dobrzycy – zm. 20 grudnia 1825 w Poznaniu) – arcybiskup poznańsko-gnieźnieński.

Urodził się w rodzinie właściciela włości dobrzyckich Franciszka i Anny z Deręgowskic. W 1765 rozpoczął studia teologiczne w seminarium księży misjonarzy w Krakowie. W 1763, z papieskiej prowizji, został kanonikiem przy poznańskiej katedrze, a w 1776 kanonikiem przy krakowskiej katedrze. W tym samym roku został rektorem hospicjum św. Stanisława w Krakowie. Prawdopodobnie na zakończenie nauki w krakowskim seminarium, jego pracę Conclusiones theologicae pro disputtionibus publicis. W 1775 udał się do Rzymu, gdzie studiował prawo. W Poznaniu zjawił się dopiero w 1777, jednak na stałe zamieszkał w Krakowie. W 1780 przeniósł się do Warszawy jako delegat kurii krakowskiej do Trybunału Koronnego. Rok później otrzymał Order Świętego Stanisława i stanowisko referendarza wielkiego koronnego. Począwszy od 1788 pełnił funkcję kanclerza księstwa siewierskiego, jak się później okazało jako ostatni. W 1790 został nominalnym biskupem smoleńskim.

Podczas Sejmu Wielkiego współdziałał ze swoim krewniakiem Augustynem Gorzeńskim na rzecz wprowadzenia Konstytucji 3 Maja, ostatecznie przyjmując przysięgę od króla 3 maja. Po III rozbiorze Polski powrócił do Krakowa. Często przebywał również w swoim galicyjskim majątku w Żarnowcu. Następnie krótko przebywał w Wiedniu, a w 1804 przeniósł się do Poznania. W 1806 Fryderyk Wilhelm III mianował go biskupem poznańskim, jednak wojny napoleońskie przeszkodziły ingresowi. Ostatecznie w 1808 władze Księstwa Warszawskiego ponowiły tę nominację, a papież zatwierdził ją w 1809, kiedy to Tymoteusz Gorzeński został uroczyście wprowadzony do katedry. W 1810 zakończył zaprojektowaną i rozpoczętą przez biskupa Ignacego Raczyńskiego generalną reorganizację kapituły poznańskiej wprowadzając ustój, który w większości obowiązuje po dziś dzień.

W 1821 papież Pius VII podniósł biskupstwo poznańskie do rangi metropolii i połączył je z metropolią gnieźnieńską unią personalną z siedzibą w Poznaniu. Przy aprobacie pruskich władz połączone trony objął Tymoteusz Gorzeński. W 1822 Fryderyk Wilhelm III zabronił mu używać tytułu prymasa Polski. Arcybiskup nie sprzeciwił się temu zakazowi, jednak go nie przestrzegał.

Jako arcybiskup do skarbca katedry poznańskiej wniósł liczne szaty liturgiczne, naczynia, meble i inne kosztowności. Ufundował również kościół św. Tymoteusza w Białężynie. Po śmierci został pochowany w poznańskiej katedrze, w kaplicy Szołdrskich. Obecnie pochowany w krypcie razem z innymi arcybiskupami poznańskimi.

W 1785 odznaczony Orderem Orła Białego, kawaler pruskiego Orderu Czerwonego Orła. [1]


Przypisy

1. ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 233.