Edmund Knoll-Kownacki

[Warka]

Edmund Stanisław Knoll-Kownacki (ur. 24 lipca 1891 w Pomiechówku, zm. 2 września 1953) – generał brygady Wojska Polskiego.

Nota biograficzna
Młodość
Syn Kazimierza i Marii baronówny von Eynatten. Urodził się 24 lipca[1]. Po uzyskaniu matury w 1908 w Kałudze, kontynuował naukę na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Moskiewskiego. Po pięciu semestrach przeniósł się do Moskiewskiego Instytutu Rolnictwa. Podczas studiów, od września 1912 do września 1913 odbył obowiązkową służbę wojskową w 19. Baterii Artylerii Konnej w Dubnie, po zakończeniu której zdał egzamin oficerski, uzyskując stopień chorążego rezerwy.

W maju 1913 otrzymał dyplom agronoma. Przez rok pracował jako inspektor hodowli w Centralnym Towarzystwie Rolniczym w Warszawie. W tym też czasie wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich, przyjmując pseudonim Kownacki. Na przełomie lipca i sierpnia 1914 ukończył Szkołę Drużyn Strzeleckich w Nowym Sączu.

I wojna światowa
6 sierpnia 1914 po wybuchu wojny został mianowany dowódcą plutonu w 2 Batalionie Strzelców. Od 13 września pełnił służbę w 1 Szwadronie Ułanów rtm. Władysława Beliny-Prażmowskiego. Od października 1914 dowodził zorganizowaną przez siebie baterią konną 1 Pułku Artylerii, a później dywizjonem. Po kryzysie przysięgowym 6 sierpnia 1917 został internowany w obozie w Beniaminowie. W celu załatwienia spraw rodzinnych był urlopowany w maju 1918 i do obozu nie powrócił. 25 października przyjęto go do Polskiej Siły Zbrojnej i przydzielono do Sztabu Inspektora Artylerii. W listopadzie organizował 1 Pułk Artylerii Polowej Legionów, którym dowodził na froncie wschodnim.

Wojna polsko-bolszewicka
1 września 1919 powierzono mu zadanie organizacji i stanowisko komendanta Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu. W marcu 1920 równocześnie ukończył kurs w Centrum Studiów Artyleryjskich w Warszawie. 6 lipca 1920 zdał obowiązki dowódcy szkoły i powrócił na front, obejmując przejściowo dowództwo 1 Brygady Artylerii w 1 Dywizji Piechoty Legionów, od 9 lipca do końca roku natomiast – dowództwo 1 Brygady Piechoty w tejże dywizji.

Kilkakrotnie przedstawiany podczas działań wojennych przez swoich dowódców do odznaczenia krzyżem Virtuti Militari otrzymał go na początku 1921 (numer nadania: 176).

Lata międzywojenne
W styczniu 1921 został przeniesiony do Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisko zastępcy szefa Sekcji Artylerii Departamentu I Broni Głównych i Wojsk Taborowych. Pracując w tym departamencie, ukończył dwumiesięczny kurs wyższych dowódców w Warszawie oraz kurs wyższych dowódców artylerii w Toruniu. Od listopada 1921 do sierpnia 1922 zajmował stanowisko szefa Artylerii i Służby Uzbrojenia Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu. Po ukończeniu trzymiesięcznego kursu informacyjnego dla dowódców dywizji w Warszawie wyjechał na dwuletnie studia do École Supérieure de Guerre w Paryżu.

15 stycznia 1925 otrzymał tytuł naukowy oficera Sztabu Generalnego i mianowany został pełniącym obowiązki dowódcy 13 Dywizji Piechoty w Równem[2].

16 marca 1927 Prezydent RP Ignacy Mościcki na wniosek ministra spraw wojskowych, Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego awansował go na generała brygady ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 i 11 lokatą[3].

W 1927 został stałym członkiem Komisji ds. Uzbrojenia i Sprzętu. Przygotowując kontrakt na armatę dalekonośną 155 mm, wizytował fabryki broni w: Czechosłowacji, Francji, Włoszech, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Dowodząc 13 Dywizją Piechoty, ukończył kurs w Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Warszawie. Od lutego 1935 do sierpnia 1939 pełnił funkcję dowódcy Okręgu Korpusu nr VII w Poznaniu. Pełnił także funkcje generała do prac przy GISZ (rejon inspekcji – Poznań).

W okresie międzywojennym był prezesem okręgowym Związku Legionistów, przewodniczącym koła 1 Pułku Artylerii Legionów, prezesem okręgowym Ligi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej, Wołyńskiego Klubu Jeździeckiego oraz Aeroklubu Poznańskiego.

Wojna obronna
Podczas wojny obronnej w 1939 dowodził Grupą Operacyjną Koło w składzie Armii Poznań, przemianowaną 6 września na Grupę Operacyjną gen. Knoll-Kownackiego. Dowodząc tą grupą, poprowadził główne uderzenie Armii Poznań w bitwie nad Bzurą (9 września-12 września). Z uszczuploną grupą przedarł się przez Puszczę Kampinoską do Warszawy, gdzie po kapitulacji dostał się do niewoli. Przebywał w oflagach "generalskich" (kolejno: Hohnstein, Königstein, Johannisbrunn) a od 27 kwietnia 1942 w Oflagu VIIA w Murnau.

Lata powojenne
Po wyzwoleniu wiosną 1945 znalazł się na krótko w południowej Francji. Później pełnił służbę w Dowództwie 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. Od 30 października 1945 był generałem do zleceń Naczelnego Wodza. Po przybyciu do Wielkiej Brytanii i demobilizacji osiedlił się w Walii, gdzie gospodarował na niewielkiej farmie.

Zmarł 2 września 1953. Został pochowany na cmentarzu w Beaumaris (Anglesey) w północnej Walii. Był żonaty z Janiną Chramiec, miał córkę Marię Barbarę.

Publikacje
Podręcznik artylerii dla podoficera i kanoniera (cz. I, Kraków 1913; cz. II, Piotrków 1916)
Podręcznik Artyleryi, Kraków 1915
W obronie lekkich bateryi (Bellona, 1918)
Bój pod Uzdowem (Bellona, 1938)
Awanse
chorąży – 15 września 1913
porucznik – 15 maja 1915
kapitan – 1 listopada 1916
major – 13 października 1918
pułkownik – zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 (w 1924 r. zajmował 10 lokatę w korpusie oficerów zawodowych artylerii)
generał brygady – 16 marca 1927 ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 i 11 lokatą
Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Niepodległości
Krzyż Walecznych (sześciokrotnie)
Złoty Krzyż Zasługi
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Wojskowy Medal Zasługi (Austro-Węgry)
Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej
Order Korony Rumunii II klasy

Przypisy
↑ W biogramach pojawiają się dwie daty urodzenia: 12 lipca/24 lipca i 26 lipca. Datę 12 lipca 1891 (wg kalendarza juliańskiego – zob. daty nowego i starego porządku) E. Knoll-Kownacki wpisywał własnoręcznie w wielu dokumentach – należy więc traktować ją jako datę urodzenia. Data 26 lipca 1891 pojawia się m.in. na Kwestionariuszu Orderu Virtuti Militari. Błąd najprawdopodobniej powstał podczas przeliczania daty urodzenia podanej według starego stylu na zapis w kalendarzu gregoriańskim.
↑ Dziennik Personalny M. S. Wojsk. Nr 7 z 22.01.1925 r.
↑ Dziennik Personalny M. S. Wojsk. Nr 10 z 19.03.1927 r.