Słowianie na ziemiach polskich - opis

[Warka]

Obszary położone pomiędzy Odrą a Bugiem zostały zasiedlone przez Słowian w okresie wędrówek ludów, pod koniec IV i na początku V w. Podstawą organizacji społeczności słowiańskich był wówczas ród, obejmujący rodziny połączone więzami krwi. Prowadził on wspólną gospodarkę i zapewniał ochronę swym członkom. Upowszechnienie stałego rolnictwa ornego w VII-VIII w. sprzyjało indywidualizacji uprawy roli, a zarazem rozwojowi prywatnej własności ziemi i zróżnicowaniu majątkowemu. Dotychczasową strukturę rodową zastąpiły związki sąsiedzkie i terytorialne. Podstawowym z nich było opole, w którego skład wchodziło kilka wsi i osad jednodworczych, gród chroniący ludzi i dobytek oraz miejsca zebrań wspólnoty. Opola łączyły się w małe plemiona, których podstawę stanowiła wspólnota języka, tradycji i kultu. Władzę naczelną w plemionach słowiańskich sprawował wiec (zebranie wszystkich wolnych mężczyzn), który decydował o wojnie i pokoju, a także wybierał i kontrolował księcia (wodza). Społeczeństwo składało się z nielicznej arystokracji plemiennej oraz dominującej grupy szeregowych wolnych i niewolnych. Z małych plemion powstały - nie zawsze dobrowolnie - wielkie plemiona (związki plemienne). W połowie IX w. do największych z nich należeli Wiślanie, zajmujący dorzecze górnej Wisły, z centrum politycznym najprawdopodobniej w Krakowie; Lędzianie (od "lęda" - pole nieuprawne, łąka) z siedzibami nad środkową Wisłą i górnym Bugiem; Goplanie zamieszkujący Kujawy z ośrodkiem w Kruszwicy. Nie wiadomo, dlaczego nic w tym czasie nie było wiadomo jeszcze o żyjących w Wielkopolsce Polanach, przyszłych twórcach państwa polskiego.

W religii Słowian czołową rolę odgrywał panteon bóstw, który odzwierciedlał prawdopodobnie właściwą wszystkim ludom indoeuropejskim wizję stosunków społecznych opartych na trzech funkcjach: władzy prawnej i religijnej, walce oraz żywności. Pierwszą z tych funkcji sprawował w wierzeniach Słowian Weles (Woos), znany także jako Trzygłów albo Trojan - bóg magii i zaświatów. Drugą reprezentował Perun (Światowid lub Rujewit) - bóg nieba i piorunów; trzecią zaś - Swaróg (Swarożyc, Radgost, Dadźbóg) - bóg ognia i słońca. Pozostałe bóstwa, niejednoznacznie mieszczące się w powyższym schemacie trójfunkcyjnym, związane były w większości z kultem księżyca, wiatrów, wody, ziemi-matki. Poza tym Słowianie wierzyli w istnienie świata demonów (duchów zmarłych, duchów przyrody, duchów domowych). Najbardziej rozbudowane miejsca kultowe składały się z kolistego wału kamiennego, posągu i ogniska ofiarnego, zapewne również z budowli świątynnej. Cześć bóstwom oddawano także pod drzewami, przy kamieniach lub w chatach. Słowianie sporządzali z drewna i kamienia różnej wielkości posągi bóstw i demonów.