25 maja 1944 roku kilkanaście minut po 12 w południe przy ul. Batorego w Rzeszowie doszło do zamachu na dwóch rzeszowskich gestapowców: Friedricha Pottebauma i jego tłumacza – Volksdeutscha Johana Flaszkę. Akcję przeprowadzili żołnierze AK z placówek: „Sosna” ze Słociny – plutonz Krasnego i „Jaśmin” z Hyżnego, pluton z Borku Starego.
SS-Oberscharffuhrer Pottebaum był szefem referatu ds. walki z polskim ruchem wolnościowym rzeszowskiego Gestapo. Obawiano się, że w czasie swojej pracy w Rzeszowie zebrał ważną dokumentację i cenne informacje dotyczące rzeszowskiego oddziału Armii Krajowej pozwalające rozpracować jej kierownictwo. Był także odpowiedzialny za śmierć wielu żołnierzy AK. Miejsce akcji – okolice stacji kolejowej i siedziby niemieckiej policji kolejowej wybrano nieprzypadkowo - ponieważ Pottebaum regularnie składał wizyty szefowi placówki Kurtowi Hentzlowi dwa razy w tygodniu, zwykle przed południem. Prowadził tam narady z funkcjonariuszami policji kolejowej. Akcją kierował wachmistrz Józef Jedynak ps. „Jot” zastępca oficera dywersji obwodu AK Rzeszów. Przed samą akcją dołączył jeszcze ppor. Michał Bereś ps. „Bem” z placówki Rzeszów-Wschód, który znalazł się na miejscu akcji. Do bezpośredniego wykonania zamachu wyznaczono pluton wykonawczy w składzie: dowódca: kpr. podchor. Władysław Skubisz ps. „Pingwin”, , st. sierż. Władysław Leja ps. „Trznadel” oraz kpr. Henryk Kunysz ps. „ Szczygieł” . Akcję miał ubezpieczać i osłaniać patrol dwuosobowy w składzie kpr. Władysłąw Gonek ps. „Szedit” i st. sierż. Zygmunt Ziębaps. „Cypr”.Po wizycie na komisariacie kolejowym Pottebaum i Flaschka wsiedli do dorożki, którą powoził Ukrainiec Petrowicz zwany „Iwanem”. Kiedy woźnica ruszył spod komisariatu i minął rozgałęzienie ul. Orzeszkowej stojący na czatach Cypr podniósł do góry czapkę z daszkiem na znak że gestapowcy już jadą. Pingwin oddał serię z pistoletu maszynowego w stronę Pottebauma zaś Szczygieł we Flaschkę. Zadaniem Trznadla było zatrzymanie rozpędzonego konia. Gwałtowne zatrzymanie konia spowodowało cofnięcie się dorożki i upadek siedzących w dorożce gestapowców na ulicę. Pottebaum już ranny leżał na ulicy i próbował strzelać; Pingwin jednak był szybszy i dobił Niemca z pistoletu. Flaschke zaś wstał i początkowo zaczął mierzyć do Szczygła. Po chwili zrezygnował a z jego ust wyrwało się...”daruj”Szczygieł zlikwidował gestapowca. Trznadel zas zastrzelił konia, a widząc, że Ukrainiec Petrowicz wyjmuje zza pazuchy pistolet zastrzelił i jego.
Cała akcja trzwała kilkanaście sekund. Zamachowcom udało się zbiec z miejsca zdarzenia. Jednak po kilkugodzinnym pościgu wytropiono Władysława Leję „Trznadla” który został osaczony na posesji przy ulicy Kordeckiego . Tam ukrył się w komórce na węgiel jednego z domów. Jego kryjówkę zdradziły Niemcom bawiące się dzieci. Przerażona dziewczynka na pytanie jednego z żandarmów, który znał jężyk polski mimowolnie odwróciła głowę w stronę miejsca ukrycia się Trznadla. Niemcom to wystarczyło... Otoczony przez żandarmów Władysław Leja bronił się długo. Prawdopodobnie zastrzelił się z pistoletu, (choć są tacy co twierdzą, że zabili go Niemcy). Umęczone ciało Trznadla Niemcy wystawili na rzeszowskim cmentarzu jako przestrogę dla ludności.Hitlerowcy planowali wielką akcję odwetową na mieszkańcach Rzeszowa, ostatecznie zamordowano w odwecie 38, a niektóre żródła mówią że 60 osób.
ARKADIUSZ BEDNARCZYK
L i t e r a t u r a: M. Kryczko, Rzeszowska Kośba 25 maja 1944 : likwidacja gestapowców Friedricha Pottebauma i Johanna Flaschki, Przemyśl : Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2004.; Z.K. Wójcik, Rzeszów w latach drugiej wojny światowej : okupacja i konspiracja 1939-1944-1945 Rzeszów -Kraków 1998, S. Zabierowski, Studia nad okupacją niemiecką południowo-wschodniej Polski, T 1-4, Rzeszów 1976-1985.
