Zygmunt Huszcza

[Artur Rogóż]

Zygmunt Huszcza (ur. 3 lipca 1917 w Augustowie, zm. 17 stycznia 2006 w Warszawie) – polski dowódca wojskowy, uczestnik bitwy pod Lenino, generał broni Wojska Polskiego, dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego (1956–1964), z-ca Głównego Inspektora Szkolenia MON (1964–1968), dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego (1968–1972), wiceminister oświaty i wychowania (1972–1982), prezes Zarządu Głównego Ligi Obrony Kraju (1982–1988), wiceprezes Zarządu Głównego ZKRPiBWP (1990–2006), poseł na Sejm PRL V i VI kadencji.

Życiorys

Przed wojną pracował jako nauczyciel. W 1940 wywieziony w głąb ZSRR wraz z rodziną. W 1943 roku wstąpił do formowanej na terenie ZSRR 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusz Kościuszki. Prymus I promocji Szkoły Oficerskiej w Riazaniu. Z I Dywizją przeszedł szlak od Lenino do Berlina. W bitwie pod Lenino dowodził plutonem ckm. Następnie był adiutantem dowódcy 1 Armii Wojska Polskiego gen. Stanisława Popławskiego[1]. Jeden jego brat walczył pod Monte Cassino, drugi zginął w Katyniu.

W czerwcu 1945 roku był w grupie polskich oficerów uczestniczących w paradzie zwycięstwa na Placu Czerwonym w Moskwie.

W latach 1947–1948 był dowódcą 11 Dywizji Piechoty w Żarach. W 1950 ukończył Wyższą Akademię Wojskową im. Woroszyłowa w Moskwie. Szczyt jego kariery w ludowym Wojsku Polskim przypadł w okresie stalinizmu w Polsce, kiedy to z wojska masowo usuwano oficerów przedwojennych oraz wywodzących się z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Umożliwiło to szybki awans młodych oficerów, którzy nie posiadali odpowiedniego przygotowania wojskowego. W latach 1950–1952 dowódca 4 Pomorskiej Dywizji Piechoty w Krośnie Odrzańskim. Był pierwszym polskim oficerem młodego pokolenia awansowanym po wojnie na stopień generalski (generał brygady z 1952). Od 1952 dowódca 2 Korpusu Armijnego w Poznaniu. W latach 1953–1956 był zastępcą dowódcy, a w latach 1956–1964 dowódcą Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy, następnie zastępcą Głównego Inspektora Szkolenia MON (1964–1968) i dowódcą Warszawskiego Okręgu Wojskowego (1968–1972). Równolegle w latach 1965–1972 piastował funkcję prezesa Wojskowego Klubu Sportowego Legia.

Przez dwie kadencje wykonywał mandat posła na Sejm PRL (1969–1976) z ramienia PZPR. W 1972 został urlopowany z wojska – do służby liniowej już nie powrócił. W latach 1972–1982 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Oświaty i Wychowania odpowiedzialnym za patriotyczno-obronne wychowanie młodzieży. W okresie 1982–1988 pełnił funkcję prezesa Zarządu Głównego Ligi Obrony Kraju. W 1988 został przeniesiony w stan spoczynku. 12 października 1988 awansowany uchwałą Rady Państwa PRL do stopnia generała broni w stanie spoczynku.

Był członkiem PPR, a następnie PZPR. Był także działaczem ZBoWiD – m.in. członek Prezydium Zarządu Głównego (1974–1979), wiceprezes Zarządu Głównego (1979–1985) oraz członek Prezydium Rady Naczelnej ZBoWiD (1985–1990), a także wieloletni przewodniczący Komisji Współpracy z Młodzieżą ZG ZBoWiD. Zasiadał także w Społecznym Komitecie Budowy Szpitala – Centrum Zdrowia Dziecka. W latach 1973–1990 był wiceprzewodniczącym Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Od 1972 członek Rady Głównej Przyjaciół Harcerstwa. W latach 1974–1983 członek Prezydium Zarządu Głównego, a w latach 1983–1989 członek Prezydium Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Był także wieloletnim prezesem Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych.

9 maja 1985 stał na czele polskiego zgrupowania kombatantów i żołnierzy, które brało udział w paradzie z okazji 40-lecia Zwycięstwa na Placu Czerwonym w Moskwie.

Od 1990 do śmierci był wiceprezesem Zarządu Głównego Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych – organizacji powstałej na bazie ZBoWiD.
Odznaczenia i wyróżnienia

* Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Order Virtuti Militari
* Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
* Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
* Order Budowniczych Polski Ludowej
* Order Sztandaru Pracy I klasy (dwukrotnie)
* Order Krzyża Grunwaldu III klasy
* Krzyż Walecznych
* Srebrny Medal Zasłużonym na Polu Chwały
* Medal 10-lecia Polski Ludowej
* Medal 30-lecia Polski Ludowej
* Medal 40-lecia Polski Ludowej
* Medal za Warszawę 1939-1945
* Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk
* Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
* Złoty Medal "Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny"
* Srebrny Medal "Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny"
* Brązowy Medal "Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny"
* Medal Za udział w walkach o Berlin
* Złoty Medal "Za Zasługi dla Obronności Kraju"
* Srebrny Medal "Za Zasługi dla Obronności Kraju"
* Brązowy Medal "Za Zasługi dla Obronności Kraju"
* Złoty Medal "Za zasługi dla Ligi Obrony Kraju"
* Złota Odznaka im. Janka Krasickiego
* Odznaka "Zasłużony Działacz Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej"
* Order Lenina (ZSRR)
* Order Czerwonej Gwiazdy (ZSRR)
* Medal za Zdobycie Berlina (ZSRR)
* Medal za Wyzwolenie Warszawy (ZSRR)
* Medal za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (ZSRR)
* Medal "20-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej" (ZSRR)
* Odznaka "25-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945" (ZSRR)
* Medal "30-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej" (ZSRR)
* Medal "40-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej" (ZSRR)
* Medal "50-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej" (Rosja)
* Medal "Za umacnianie Przyjaźni Sił Zbrojnych" III stopnia (CSSR)
* Wpis do "Honorowej Księgi Czynów Żołnierskich" (1974)

Przypisy

1. ↑ Andrzej Werblan – Popławski czy Gorochow?, "Przegląd"

Bibliografia

* S. Brzeziński, R. Majewski, H. Wittek, Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Zmechanizowanych im. T. Kościuszki 1943–1983, Warszawa 1984
* Z. Burakowski, II Kongres Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych: 25–26 maja 1999 roku, ZKRPiBWP, Agencja Wydawnicza Ulmak, 2000
* L. Grot, T. Konecki, E. Nalepa, Pokojowe dzieje Wojska Polskiego, Wojskowy Instytut Historyczny im. Wandy Wasilewskiej, 1988
* Z. Huszcza, Miałem zaszczyt dowodzić polskim batalionem /w/ Za Wolność i Lud, 1985, nr 4, ss. 6–7
* H. P. Kosk Generalicja Polska, t. I, Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Pruszków 1999
* L. Kowalski, Generał ze skazą, Wydawnictwo Rytm, Warszawa 2001
* J. Kuropieska, Od października do marca, Dom Wydawniczy BGW, Warszawa 1992
* W. Mader, Walka "Solidarności" o społeczny kształt oświaty w Polsce, Polska Macierz Szkolna, 1988
* T. Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991
* Pamięć wiecznie żywa. 40 lat działalności Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Warszawa 1988
* W. Skolimowski, Z honorowej księgi, t. I, Wyd. MON, Warszawa 1979
* J. Stroynowski, Who's who in the socialist countries of Europe: a biographical encyclopedia of more than 12,600 leading personalities in Albania, Bulgaria, Czechoslovakia, German Democratic Republic, Hungary, Poland, Romania, Yugoslavia, t. 1, K.G. Saur Pub., 1989
* V Kongres ZBoWiD Warszawa 8–9 maja 1974, Wyd. "Książka i Wiedza", Warszawa 1976
* VII Kongres ZBoWiD, Wydawnictwo ZG ZBoWiD, Warszawa 1985
* Wojskowy Przegląd Historyczny, 1973, nr 1
* Za Wolność i Lud, 4 maja 1985, nr 18 (1115)
* Dane o odznaczeniach na podstawie kroniki w kwartalniku "Wojskowy Przegląd Historyczny" (1960–1990)