Jerzy Kirchmayer

[Artur Rogóż]

Jerzy Maria Kirchmayer, ps. Andrzej, Adam (ur. 29 sierpnia 1895 w Krakowie, zm. 11 kwietnia 1959 w Otwocku) – polski dowódca wojskowy, oficer dyplomowany Wojska Polskiego, generał brygady WP, współautor planu akcji zbrojnej AK "Burza", historyk wojskowości, pisarz i publicysta, szef Oddziału Historycznego Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, dyrektor nauk Akademii SG WP, zastępca profesora w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, wiceprezes Zarządu Głównego, Rady Naczelnej i Komisji Odznaczeń ZBoWiD.
Życiorys

Urodził się 29 sierpnia 1895 w Krakowie w rodzinie inteligenckiej. Syn Kazimierza, adwokata i Wandy z domu Mataczyńskiej. Szkołę powszechną ukończył we Lwowie, a w 1914 renomowane gimnazjum jezuickie, Zakład Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Chyrowie.

W 1914 aresztowany na terenie Królestwa Polskiego przez władze rosyjskie i wywieziony w głąb Rosji. W 1918 służył w III Korpusie Polskim na Wschodzie. Po powrocie do kraju w grudniu 1918 został powołany do wojska, w okresie wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920 służył w 7 Pułku Artylerii Polowej.

Po wojnie pozostał w wojsku. Szkołę Podchorążych Artylerii w Poznaniu ukończył w 1921, Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu - w 1924. W latach 1921-1930 służył na niższych stanowiskach dowódczych w 3 Pułku Artylerii Ciężkiej i 16 Pułku Artylerii Polowej z dwuletnią przerwą (1924-1926), kiedy przebywał w Biurze Artylerii Francuskiej Misji Wojskowej.

5 stycznia 1931 rozpoczął studia na Kursie Normalnym Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 1 listopada 1932, po ukończeniu studiów i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera dyplomowanego przydzielony został do Dowództwa 13 Dywizji Piechoty w Równem, a następnie w Sztabie Inspektoratu Armii w Toruniu.

W wojnie obronnej 1939 był zastępcą szefa Oddziału III (Operacyjnego) Sztabu Armii "Pomorze", został ciężko ranny w Puszczy Kampinoskiej. W okresie okupacji walczył w szeregach ZWZ-AK, był szefem Sztabu Okręgu Warszawa Województwo i oficerem Oddziału III Komendy Głównej. W konspiracji stracił nogę.

W lipcu 1944 zgłosił się do wojska. Początkowo organizował służbę historyczną. Był najpierw kierownikiem Wojskowego Biura Historycznego w Wojskowym Instytucie Naukowo-Wydawniczym, a następnie szefem Oddziału Historycznego Sztabu Generalnego WP. Następnie był oficerem do specjalnych poruczeń szefa Sztabu Generalnego (1947). Po wypełnieniu misji specjalnej, skierowany do Akademii Sztabu Generalnego, gdzie był dyrektorem nauk, a następnie wykładowcą.

W 1948 został usunięty z wojska. W 1950 aresztowany przez UB pod fałszywymi zarzutami, rok później skazany na karę dożywotniego więzienia. W październiku 1955 zwolniony, w kwietniu 1956 zrehabilitowany. Pracował następnie w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk na stanowisku zastępcy profesora. Zmarł 11 kwietnia 1959 podczas rekonwalescencji w szpitalu w Otwocku. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Był też autorem wielu publikacji z dziedziny historii wojskowości oraz techniki i taktyki artylerii.
Awanse

* chorąży – 1920
* podporucznik – czerwiec 1922
* porucznik – styczeń 1924
* kapitan – 27 stycznia 1930 ze starszeństwem z 1 stycznia 1930 i 69 lokatą w korpusie oficerów zawodowych artylerii
* major – 1936
* podpułkownik – 11 listopada 1942
* pułkownik – 1945
* generał brygady – 22 lipca 1947

Odznaczenia

* Order Krzyża Grunwaldu III klasy
* Krzyż Walecznych
* Srebrny Krzyż Zasługi

Publikacje

* Jerzy Kirchmayer – 1939 i 1944. Kilka zagadnień polskich, Wyd. "Książka i Wiedza", Warszawa 1959
* Jerzy Kirchmayer – Geneza Powstania Warszawskiego, Sp. Wyd. "Czytelnik", Łódź 1946
* Jerzy Kirchmayer – Kampania Wrześniowa, Sp. Wyd. "Czytelnik", Warszawa 1946
* Jerzy Kirchmayer – Na marginesie londyńskiego wydania "Polskie Siły Zbrojne w II wojnie świetowej". Uwagi i polemiki, Wyd. MON, Warszawa 1958
* Jerzy Kirchmayer – Pamiętniki, Wyd. "Książka i Wiedza", Warszawa 1965; Wyd. MON, Warszawa 1987, ISBN 83-11-07462-3
* Jerzy Kirchmayer – Powstanie Warszawskie, Wyd. "Książka i Wiedza", Warszawa 1984, ISBN 83-05-11080-X
* Jerzy Kirchmayer – W kraju i na obczyźnie, Wyd. "Książka i Wiedza", Warszawa 1971

Bibliografia

* Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 196, 800
* Jerzy Kirchmayer – Pamiętniki, Warszawa 1975
* M. R. Bombicki – Zbrodnie prawa. Wyroki sądów wojskowych w latach 1944-1954, Poznań 1993
* H. Czarnecki – Informator o dokumentach sądowo-więziennych z lat 1944-1956, Poznań 1993
* M. Ney-Krwawicz – Komenda Główna Armii Krajowej 1939-1945, Warszawa 1990
* J. Gozdawa-Gołebiowski – Obszar Warszawski Armii Krajowej, Wyd, KUL, Lublin 1992, ISBN 83-228-0136-X
* A. K. Kunert – Słownik konspiracji warszawskiej 1939-1944, t. 1., Warszawa 1987