Czesław Kiszczak

[Artur Rogóż]

Czesław Kiszczak (ur. 19 października 1925 w Roczynach) – generał broni Wojska Polskiego, szef Zarządu II Sztabu Generalnego WP (1972–1979) i szef Wojskowej Służby Wewnętrznej (1979–1981), działacz komunistyczny, minister spraw wewnętrznych (1981–1990), Prezes Rady Ministrów PRL (2–17 sierpnia 1989), poseł IX kadencji, wicepremier pierwszego niekomunistycznego rządu PRL (1989–1990).

Życiorys

Jego ojciec był hutnikiem. W połowie lat 30. stracił pracę za działalność komunistyczną. W czasie II wojny światowej Czesław Kiszczak, w czerwcu 1941 znalazł się na robotach przymusowych we Wrocławiu. Wczesną wiosną 1943 skierowano go na wschód, do prowizorycznego obozu na Pustyni Błędowskiej. Stamtąd skierowano go do pracy w kopalni w Miechowicach. Uciekł z kopalni w rodzinne strony. Ponieważ rodzice byli w obozie, przedostał się do Generalnej Guberni, do Krakowa. Ujęty w łapance, został wysłany do Wiednia, do pracy na kolei. Tam zetknął się z komunistami austriackimi. W maju 1945 wrócił do Roczyn i zapisał się do PPR. W 1945 ukończył w Łodzi Centralną Szkołę Partyjną. Skierowany został do wojska, jako oficer, lecz stamtąd usunięto go z pracy partyjnej ze względu na zbyt młody wiek i brak doświadczenia. Dlatego trafił do kontrwywiadu wojskowego (Informacji Wojska Polskiego), gdzie zajmował się m.in. oskarżaniem o szpiegostwo i dywersję żołnierzy Andersa[1].

Od 1945 był członkiem PPR, później PZPR. Członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR w latach 1986–1990.

W 1946 został członkiem Polskiej Misji Wojskowej w Londynie. Od 1951 szef informacji 18 Dywizji Piechoty w Ełku. Odejście z GZI WP było protestem przeciwko aresztowaniu marszałka Michała Roli-Żymierskiego, generała Józefa Kuropieski i pułkownik Stanisławy Sowińskiej. W 1953 został zwolniony z kontrwywiadu wojskowego i skierowany do Departamentu Kadr MON z wnioskiem o zwolnienie do rezerwy. Dzięki pułkownikowi Jerzemu Dobrowolskiemu trafił w 1954 do jednego z wydziałów w Departamencie Finansów MON. W 1957 rozpoczął służbę w Wojskowej Służbie Wewnętrznej. W strukturze tej służby do 1965 był szefem kontrwywiadu Marynarki Wojennej, a później szefem Zarządu WSW Śląskiego Okręgu Wojskowego. W 1967 został zastępcą szefa WSW gen. Teodora Kufla. W 1972 został szefem Zarządu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (wywiadu wojskowego). W 1978 roku mianowany zastępcą szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Od 1979 był szefem Wojskowej Służby Wewnętrznej. W 1981 przeszedł do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na stanowisko ministra[2]. Był bliskim współpracownikiem gen. Jaruzelskiego. Członek WRON[2], brał udział w organizowaniu stanu wojennego.

Był gospodarzem i uczestnikiem rozmów w Magdalence i prac Okrągłego Stołu.

Desygnowany na premiera w lipcu 1989, nie zdołał utworzyć rządu[2] (nie uzyskał poparcia ZSL i SD). W rządzie Mazowieckiego awansował do funkcji wicepremiera. 6 lipca 1990 wycofał się z życia politycznego, przekazując resort spraw wewnętrznych Krzysztofowi Kozłowskiemu.

Obciążany jest odpowiedzialnością za śmierć dziewięciu górników z kopalni Wujek 16 grudnia 1981, na początku stanu wojennego. Inicjator Akcji "Hiacynt" w 1985, wymierzonej w środowisko gejów (zarejestrowano ok. 11 000 osób)[3]. Zaangażowany w tuszowanie morderstw Grzegorza Przemyka, księdza Popiełuszki oraz innych naruszeń praw człowieka przez SB.

Według Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej pracującej do 1994 Kiszczak wraz z Wojciechem Jaruzelskim mieli w 1989 wydać polecenie zniszczenia stenogramów posiedzeń KC PZPR. Na początku lat 90. toczyło się w tej sprawie postępowanie, później, ze względów formalnych, umorzone[4][5].

Książka "Kto jest kim w Polsce. Inaczej. cz II" Andrzeja Kępińskiego i Zbigniewa Kilara, Czytelnik, Warszawa 1986 (str. 210–278) zawiera obszerny wywiad z generałem Kiszczakiem, ze szczególnie ciekawymi uwagami dotyczącymi jego działalności w latach 1943–1954.

W 1991 nakładem Polskiej Oficyny Wydawniczej BGW ukazała się książka pod tytułem Generał Kiszczak mówi... prawie wszystko, będąca zapisem wywiadu przeprowadzonego z Generałem Czesławem Kiszczakiem przez Witolda Beresia i Jerzego Skoczylasa.

Duży rozgłos wywołał wywiad jakiego generał Kiszczak udzielił w lutym 2001 "Gazecie Wyborczej" (Pożegnanie z bronią), choć większe kontrowersje dotyczyły słów drugiego rozmówcy Moniki Olejnik – Adama Michnika.
Procesy sądowe

W 1996 wyrokiem uniewinniającym zakończył się pierwszy proces gen. Kiszczaka. Oskarżony był on o napisanie szyfrogramu umożliwiającego milicji użycie broni wobec strajkujących.

W drugim procesie, który zakończył się w 2004 Kiszczak został wyrokiem sądu uznany za winnego przyczynienia się do śmierci górników z kopalń Wujek i Manifest Lipcowy w grudniu 1981. Sąd skazał generała na 4 lata więzienia (w wyniku amnestii złagodzono karę do 2 lat i zawieszono jej wykonanie). Sąd apelacyjny nakazał powtórzyć proces.

Trzeci proces generała rozpoczął się w 2006. W lutym 2007 miał zapaść wyrok, jednak oskarżony się rozchorował[6]. Obrońcą generała jest adwokat Grzegorz Majewski z Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie.

We wrześniu 2007 dwóch działaczy na rzecz LGBT – Szymon Niemiec i Jacek Adler – złożyło do IPN wniosek o ściganie gen. Kiszczaka za wydanie rozkazu rozpoczęcia "Akcji Hiacynt"[7].

W kwietniu 2008 szczeciński oddział IPN wysłał do sądu akt oskarżenia o wyrzucenie z pracy w 1985 pracownika ministerstwa za posłanie córki do I komunii[8].

10 lipca 2008 sąd uznał, że były szef ministerstwa spraw wewnętrznych gen. Czesław Kiszczak ponosi "winę nieumyślną" za przyczynienie się do śmierci górników z kopalni "Wujek" i umorzył sprawę (wyrok nie jest prawomocny).

W lutym 2010 rozpoczął się czwarty proces Kiszczaka oskarżonego o przyczynienie się do śmierci 9 górników z kopalni "Wujek" w 1981[9].
Życie prywatne

Żonaty z Marią Teresą Kiszczak, mają dwoje dzieci.

Przypisy

1. ↑ Kiszczak zwalczał żołnierzy Andersa. niezalezna.pl, 30 września 2008.
2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Czesław Kiszczak. „Gazeta Wyborcza”, 8 września 2009.
3. ↑ Henryk Piecuch, Wojciech Jaruzelski tego nigdy nie powie (rozmowa z gen. Władysławem Pożogą), Warszawa 1992, s. 239–246
4. ↑ Tego nie mogli zostawić potomnym, E. Wende, "Gazeta Wyborcza" z 26 kwietnia 1994
5. ↑ Kronika Sejmowa Nr 35 (516) IV kadencja. 2002.
6. ↑ I. Kacprzak, Ćwierć wieku Wujek czeka na wyrok, "Rzeczpospolita" z 31 maja 2007
7. ↑ Szymon Niemiec i Jacek Adler złożyli wniosek do IPN, homiki.pl
8. ↑ IPN oskarża Kiszczaka w sprawie I komunii świętej. 28 kwietnia 2008.
9. ↑ Ruszył czwarty proces Kiszczaka za sprawę "Wujka". wyborcza.pl, 5 lutego 2010.

Bibliografia

* Bereś W., Skoczylas W., Generał Kiszczak mówi... prawie wszystko. Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1991, ss. 307 + zdjęcia. ISBN 83-7076-107-6
* Byłem człowiekiem Kiszczaka. Generał Marek Ochocki w rozmowie z Krzysztofem Spychalskim. Wyd. Athos, Łódź 1992, ss. 301 + zdjęcia. ISBN 83-900-359-0-6
* Kępiński A., Kilar Z., Kto jest kim w Polsce. Inaczej. Cz. II. Wyd. Czytelnik, Warszawa 1986, s. 210–278. ISBN 83-07-01701-7
* Olejnik M., Pożegnanie z bronią. [w:] Gazeta Wyborcza, luty 2001.
* Widacki J., Czego nie powiedział generał Kiszczak. Z Janem Widackim rozmawia Wojciech Wróblewski. Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1992, ss. 208 + zdjęcia. ISBN 83-7066-324-9