Teodor Kufel

[Artur Rogóż]

Teodor Kufel, ps. Teoch (ur. 6 marca 1920 w Płocku) – generał dywizji Wojska Polskiego, uczestnik powstania warszawskiego, funkcjonariusz służb specjalnych PRL (m.in. Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego), szef Wojskowej Służby Wewnętrznej MON (1964–1979), minister pełnomocny – szef Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie Zachodnim.

Życiorys
Dzieciństwo i młodość

Urodzony w powiecie płockim w rodzinie robotniczej. Od 1936 był członkiem Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej, za co został aresztowany pod koniec 1937.
II wojna światowa

W 1940 był jednym z organizatorów konspiracyjnej organizacji komunistycznej "Sierp i Młot" w rejonie Płocka. W 1942 wstąpił w Płocku do Gwardii Ludowej – ps. "Teoch". Na początku 1944 oficer łącznikowy w Sztabie Głównym Armii Ludowej, w połowie 1944 szef urzędu bezpieczeństwa w Staszowie.

Po wybuchu powstania warszawskiego – 1 sierpnia 1944 – walczył w batalionie Czwartaków (był dowódcą 2. kompanii na Starym Mieście), następnie w październiku 1944 komendant Okręgu Warszawa Lewa Podmiejska AL.
Okres powojenny [edytuj]
Służba w Milicji Obywatelskiej i MBP

Od 1945 był oficerem Milicji Obywatelskiej, m.in. szefem Wydziału Służby Wewnętrznej Komendy Stołecznej MO w Warszawie (1945), po. zastępcy komendanta wojewódzkiego MO w Katowicach ds. polityczno-wychowawczych (1945–1946), komendantem wojewódzkim MO w Kielcach (lipiec – sierpień 1946), zastępcą komendanta wojewódzkiego MO w Gdańsku ds. operacyjnych (1946–1947), komendantem wojewódzkim MO w Poznaniu (1947–1950) oraz szefem Oddziału II Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej w Warszawie (1950–1954). Od 1954 funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, w 1954 słuchacz szkoły KGB w Moskwie. Od 1955 ponownie oficer Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej.
Wojskowa Służba Wewnętrzna

W 1958 przeszedł do kontrwywiadu wojskowego (wchodzącego w skład powołanej w 1957 WSW), na stanowisko zastępcy szefa Zarządu I WSW (ds. kontrwywiadu wojskowego). Dwa lata później (1960) stanął na czele Zarządu I WSW oraz jednocześnie sprawował funkcję zastępcy szefa WSW. Po odejściu ze stanowiska szefa WSW gen. bryg. Aleksandra Kokoszyna w 1964, w listopadzie tegoż roku zajął jego miejsce (jako pełniący obowiązki). Od 24 kwietnia 1965 szef Wojskowej Służby Wewnętrznej MON. generał brygady od października 1965, generał dywizji od października 1971. Odegrał istotną rolę w przeprowadzaniu czystek antysemickich w wojsku w latach 1967–1968. Jako były żołnierz AL należał do wpływowej grupy "partyzantów" skupionych wokół gen. Mieczysława Moczara.
Służba dyplomatyczna

W 1979 objął funkcję dyrektora generalnego w MSZ, a po kilku miesiącach Szefa Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie Zachodnim (na stanowisku szefa WSW zastąpił go jego wieloletni zastępca i wychowanek gen. dyw. Czesław Kiszczak). Kufel wrócił z Berlina 15 marca 1981, w 1982 przeszedł na emeryturę.

W meldunku płk Ryszarda Kuklińskiego z dnia 15 lipca 1981 dla CIA znalazła się następująca wzmianka o gen. Kuflu: "Poprzedni szef WSW generał brygady Teodor Kufel został wezwany dyscyplinarnie z Berlina. Toczy się przeciwko niemu śledztwo i nie jest wykluczone, że zostanie ukarany za przekroczenie uprawnień i "nadużycia gospodarcze". [Generał Kufel był szefem WSW w latach 1964–1979. Potem został p.o. szefa polskiej misji wojskowej w randze ministra w Berlinie Zachodnim]" - zob. "Gazeta Wyborcza" z 14 grudnia 2008.
Działalność partyjna

Członek PPR i PZPR. Z ramienia wojska był wybierany do najwyższych władz partyjnych. Delegat na IV (1964), V (1968), VI (1971) i VII (1975) Zjazd PZPR. Na V Zjeździe PZPR (listopad 1968) wybrany w skład Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej PZPR. W latach 1971–1980 był zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR. Wg informacji H.P. Koska ("Generalicja Polska") w 1981 został karnie wykluczony z PZPR.
Działalność społeczna

Od 1972 był wiceprezesem CWKS "Legia" Warszawa. W latach 1974-1979 członek Prezydium Rady Naczelnej ZBoWiD, w latach 1975-1979 także przewodniczący Zarządu Wojewódzkiego ZBoWiD w Warszawie. Obecnie (2009) jest wiceprezesem Fundacji Pomocy i Promocji "Kombatant", zajmującej się upowszechnianiem wiedzy o lewicowym ruchu oporu i pomocą chorym kombatantom. Od 2001 jest członkiem Zarządu Krajowego Stowarzyszenia Kawalerów Orderu Wojennego Krzyża Grunwaldu. W latach 1996–2000 był przewodniczącym Głównej Komisji Rewizyjnej przy Krajowej Radzie Żołnierzy Armii Ludowej.
Publikacje

* Droga walki, Wyd. MON, Warszawa 1965
* Wkład Gwardii Ludowej i Armii Ludowej w dorobek ludowego Wojska Polskiego /w/ W służbie Polski socjalistycznej. XXX lat ludowego Wojska Polskiego, Wyd. MON, Warszawa 1975

Opinie

Gen. Wojciech Jaruzelski następująco wyraził się o Kuflu w wywiadzie udzielonym prof. Jerzemu Poksińskiemu w 1998: "Było to o tyle dziwne (powołanie Kufla na szefa WSW), że on znany był już dość jako człowiek niewielkiego lotu nazwijmy. Intelektualnie naprawdę bardzo, bardzo ubogi. Oczywiście miał opanowane rzemiosło, bo jednak od lat był w tym aparacie. Miał też tam jakąś kartę swoją AL-owską, z Mazowsza"... "Kufel napisał, pisał!, pisali mu, ale jego autorstwa, książkę na temat tych działań podziemnych, partyzanckich na Mazowszu".. "Niezależnie od tego, że był człowiekiem niskiego lotu, bardzo, to miał z kolei wokół siebie, to już później od Kiszczaka się dowiadywałem, ludzi którzy go przerastali, a jednocześnie spełniali rolę złych duchów."[1]
Odznaczenia i wyróżnienia

* Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1945)
* Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1964)
* Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
* Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski]
* Order Sztandaru Pracy I klasy – dwukrotnie (1968, 1972)
* Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1944)
* Złoty Krzyż Zasługi (czterokrotnie)
* Krzyż Partyzancki
* Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
* Medal 10-lecia Polski Ludowej (1954)
* Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)
* Złoty Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny
* Srebrny Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny
* Brązowy Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny
* Złoty Medal Za Zasługi dla Obronności Kraju (1973)
* Srebrny Medal "Za zasługi dla obronności kraju"
* Brązowy Medal "Za zasługi dla obronności kraju"
* Brązowa Odznaka "Za Zasługi w Ochronie Porządku Publicznego"
* Złota Odznaka im. Janka Krasickiego
* Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia w dziedzinie literatury (za książkę "Droga walki", 1967)
* Order Czerwonego Sztandaru (ZSRR, 1968)
* Order Przyjaźni Narodów (ZSRR, 1973)
* Medal "20 lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945" (ZSRR, 1972)
* Odznaka "25 lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945" (ZSRR, 1970)
* Medal "30 lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945" (ZSRR, 1975)
* Medal "60 lat Radzieckich Sił Zbrojnych" (ZSRR, 1978)
* Medal "Za umacnianie Przyjaźni Sił Zbrojnych" II stopnia (CSSR)

* I inne

Przypisy

1. ↑ Zob."Parallel History Project on NATO and the Warsaw Pact. Oral History Interviews with Polish Generals" Rozmowa z generałem Wojciechem Jaruzelskim

Bibliografia

* Alina Barszczewska-Krupa, W dymach czarnych budzi się Łódź: z dziejów łódzkiego ruchu robotniczego 1882-1948, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1985
* Jerzy Bednarczyk, Czwartacy: wspomnienia byłych żołnierzy Szturmowego Batalionu AL im. "Czwartaków" 1943-1945, Książka i Wiedza, Warszawa 1977
* Włodzimierz Borodziej (red.), Jerzy Kochanowski (red.), PRL w oczach Stasi. Tom II. Dokumenty z lat 1980-1983, Wydawnictwo Fakt, Warszawa 1996
* Jerzy Brochocki, Rewolta marcowa: narodziny, życie i śmierć PRL, Wydawnictwo Placówka, 2000
* Zbigniew Burakowski, II Kongres Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych: 25 - 26 maja 1999 roku, Związek Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, Agencja Wydawnicza Ulmak, 2000
* Alina Cała, Antysemityzm w Polsce. Żydowscy komuniści, Żydowski Instytut Historyczny-Instytut Naukowo-Badawczy, Warszawa 1997
* Michael Checinski, Poland, Communism, nationalism, anti-semitism, Karz-Cohl Publishers, 1982
* Michał Chęciński, Ludowe Wojsko Polskie przed i po marcu 1968 /w/ Zeszyty Historyczne, Paryż 1978, nr 44
* Antoni Czubiński, Zarys historii ruchu robotniczego w Wielkopolsce: prace zbiorowa, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1978
* Antoni Dudek, Tomasz Marszałkowski, Walki uliczne w PRL 1956-1989, Wydawnictwo Geo, 1999
* Benon Dymek, Mazowieckie rodziny: z dziejów walki w szeregach Polskiej Partii Robotniczej, Wydawnictwo MON, Warszawa 1977
* Jerzy Eisler, Marzec '68, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995
* Józef Bolesław Garas, Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, 1942-1945, Seria Wojna Wyzwoleńcza Narodu Polskiego, Wydawnictwo MON, Warszawa 1971
* Gazeta Wyborcza, Warszawa, 14 grudnia 2008
* Głos Kombatanta Armii Ludowej, dwumiesięcznik Krajowej Rady Żołnierzy Armii Ludowej, Warszawa 1996-2004
* Leszek Grot, Tadeusz Konecki, Edward Nalepa, Pokojowe dzieje Wojska Polskiego, Warszawa 1988
* Karolina Gruszczyńska, Cena wolności, Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1965
* Bogdan Hillebrandt, Józef Jakubowski, Warszawska organizacja PPR 1942-1948, PWN, Warszawa 1978
* Józef Kazimierski, Warszawa w polskim ruchu robotniczym, PWN, Warszawa 1976
* Maria Teresa Kiszczak, Żona generała Kiszczaka mówi, Wydawnictwo Amicus, 1994
* Norbert Kołomejczyk, Marian Malinowski, Polska Partia Robotnicza, 1942-1948, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1986
* H.P. Kosk, Generalicja polska, t. 1, Wyd. Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Pruszków 2001, ISBN 83-87103-81-0
* Lech Kowalski, Generał ze skazą, Wydawnictwo Rytm, Warszawa, 2001
* Lech Kowalski, Kryptonim "Dunaj": udział wojsk polskich w interwencji zbrojnej w Czechosłowacji, Książka i Wiedza 1992
* Wojciech Kozłowicz, Najmłodsi-wystąp!, Biblioteka pamięci pokoleń, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1981
* Mirosław R. Krajewski, Płock w okresie okupacji 1939-1945, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Włocławku, 2001
* Teodor Kufel, Droga walki, Wydawnictwo MON, Warszawa 1966
* Marcin Kula, Piotr Osęka, Marcin Zaremba, Marzec 1968: trzydzieści lat później : materiały konferencji zorganizowanej pod patronatem prezydenta m. stoł. Warszawy przez Instytut Historyczny UW, Instytut Studiów Politycznych PAN oraz Żydowski Instytut Historyczny przy współpracy Wydawnictwa Naukowego PWN SA na Uniwersytecie Warszawskim 6 i 7 marca 1998 r., PWN, Warszawa 1998
* Leksykon Historii Polski, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1996
* Kazimierz Lesiakowski, Mieczysław Moczar, Wydawnictwo Rytm, Warszawa 1997
* Edmund Makowski, Przełomowy rok 1956: Poznański Czerwiec--Polski Październik--Budapeszt : materiały międzynarodowej konferencji naukowej, Poznań, 26-27 czerwca 1996 roku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1998
* George Charles Malcher, Poland's politicized army: communists in uniform, Praeger Special Studies, Praeger 1984
* Marian Malinowski, Geneza PPR, Książka i Wiedza, Warszawa 1974
* Edwarda Markowa, Komunikaty Dowództwa Głównego Gwardii Ludowej i Armii Ludowej: dokumenty, Wydawnictwo MON, Warszawa 1959
* Paul Martell, Grace P. Hayes, World military leaders, Bowker, New York 1974
* Daniela Mazur, Czwartacy. Wspomnienia byłych żołnierzy Szturmowego Batalionu AL [Armii Ludowej] im. "Czwartaków" 1943-1945, Wydawnictwo MON, Warszawa 1974
* Walery Namiotkiewicz, Bohdan Rostropowicz, Ludzie, fakty, refleksje, Wydawnictwo MON, Warszawa 1961
* Ryszard Nazarewicz, Armii Ludowej dylematy i dramaty, Oficyna Drukarska, Warszawa 1998
* Leszek Pawlikowicz, Tajny front zimnej wojny. Uciekinierzy z polskich służb specjalnych 1956-1964, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2004, ISBN 83-7399-074-7
* Witalij Pawłow, Byłem rezydentem KGB w Polsce, Wydawnictwo BGW, Warszawa 1994
* Henryk Piecuch, Imperium służb specjalnych: od Gomułki do Kani, Agencja Wydawn. CB, 1997
* Henryk Piecuch, Służby specjalne atakujạ, Agencja Wydawnicza CB, 1996
* Henryk Piecuch, W. Jaruzelski-ból władzy, Wydawnictwo CB, 2001
* Henryk Piecuch, Artur Gotówko, Byłem gorylem Jaruzelskiego, Wydawnictwo Reporter, 1993
* Tadeusz Pietrzak, Podziemny front, Wydawnictwo MON, Warszawa 1962
* Tadeusz Pietrzak, Okręg Płocki, 1942-1945: z walk PPR, GL-AL, Wydawnictwo MON, Warszawa 1974
* Tadeusz Pietrzak, Warszawski Komitet Wojewódzki PZPR, Wojskowy Instytut Historyczny, Warszawa-Lewa Podmiejska, 1942-1945: z walk PPR, GL-AL, Wydawnictwo MON, Warszawa 1971
* Paweł Piotrowski, Kufel i jego kompania. Tajni współpracownicy wojskowych służb specjalnych /w/ Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, 2005, nr 3
* Paweł Piotrowski, Wojskowa Służba Wewnętrzna 1957-1989 /w/ Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, 2002, nr 6
* Tadeusz Pióro, Armia ze skazą: w Wojsku Polskim 1945-1968 : wspomnienia i refleksje, Czytelnik, Warszawa 1994
* Zdzisław Poniatowski, Ryszard Zelwiański, Batalion AL im. "Czwartaków", Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1971
* Praca zbiorowa, "Czwartacy. Tom II", Warszawa 1965
* Antoni Przygoński, Udział PPR i AL w powstaniu warszawskim, Wydawnictwo Książka i Wiedza 1970
* Jan Ptasiński, Na północ od Warszawy: szkice z dziejów ruchu oporu, 1939-1945, Czytelnik, Warszawa 1984
* Jan Ptasiński, Z mazowieckich pól, Wydawnictwo MON, Warszawa 1968
* Piotr Pytlakowski, Republika MSW, Andy Grafik, 1991
* Wojciech Roszkowski, Historia Polski, 1914-1990, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991
* Wojciech Roszkowski, Najnowsza historia Polski, Wydawnictwo Orion, Kielce 1994
* Piotr Rozwadowski, Wielka ilustrowana encyklopedia powstania warszawskiego, Tom 1, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2005
* Zdzisław Rurarz, Byłem doradcą Gierka, Andy Grafik Ltd., 1990
* George Sanford, Military Rule in Poland: The Rebuilding of Communist Power, 1981-1983, New York St. Martin's , 1986
* Stefan Skwarek, Ziemia niepokonana: Kielecczyzna w walce, 1830-1945, Książka i Wiedza, Warszawa 1974
* Dariusz Stola, Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967-1968, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2000
* Stosunki dyplomatyczne Polski 1944-1981. Informator,tom II, część II, Warszawa 1986
* Remigiusz Surgiewicz, Olek: opowieść biograficzna o Aleksandrze Kowalskim, Wydawnictwo MON, Warszawa 1981
* Romuald Śreniawa-Szypiowski, Barykady powstania warszawskiego 1944, PWN, Warszawa 1993
* Maria Turlejska, Spór o Polskę: szkice historyczne, Czytelnik, Warszawa 1981
* Benjamin Weiser, A secret life: the Polish officer, his covert mission, and the price he paid to save his country, Public Affairs, 2004
* Mieczysław Wieczorek, Armia Ludowa: powstanie i organizacja, 1944-1945, Wydawnictwo MON, Warszawa 1979
* Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, tom 13 (suplement), PWN, Warszawa 1970
* Zeszyty historyczne, Wydania 43-45, Biblioteka "Kultury", Instytut Literacki, Paryż 1978
* V Kongres ZBoWiD Warszawa 8-9 maja 1974, Książka i Wiedza, Warszawa 1976
* Dane o odznaczeniach na podstawie kroniki w kwartalniku "Wojskowy Przegląd Historyczny" (1960-1990)
* Teodor Kufel w Bazie organizacji pozarządowych
* Teodor Kufel w Katalogu IPN
* Meldunki płk Ryszarda Kuklińskiego dla CIA
* Wywiad z gen. Wojciechem Jaruzelskim