Wielka Wojna Północna

Początek XVII w. przyniósł wznowienie działań antymoskiewskich. Rosja przechodziła właśnie kryzys dynastyczny. Przeciw carowi Borysowi Godunowowi wystąpił rzekomy syn Ivana IV, Dymitr. Poparty przez polskiego magnata Jerzego Mniszcha, który wydał za niego swą córkę Marynę, osiadł na tronie w 1605 roku. Wiele osób w Polsce zdecydowanie opowiadało się przeciw popieraniu tego awanturnika politycznego. Początkowo niechętny tej sprawie był również Zygmunt III. Wkrótce jednak zwolennicy „dymitriady” zdołali pozyskać króla.
MaciekWielki
Posty: 171
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 18 mar 2011, 17:39

Wielka Wojna Północna

Post autor: MaciekWielki »

Po niepowodzeniach planów związanych z wojną turecką oraz zażegnaniu konfliktu o Elbląg z Brandenburgią, August II próbował wzmocnić swoją pozycję w Polsce poprzez zwycięską wojnę i zdobycie dla dynastii dziedzicznych posiadłości. Część magnaterii kresowej popierała ewentualność wojny z Moskwą w celu odzyskania utraconych terenów, jednak nowy król polski skierował swoją uwagę na Inflanty. Ich zdobycie byłoby wykonaniem pactów conventów , w których każdy monarcha przysięgał odzyskać utracone prowincje, wchodzące niegdyś w skład Rzeczpospolitej. Przemawiały za tym także względy ekonomiczne. Wojska saskie po zakończeniu wojny tureckiej zostały wysłany w celu budowy portu w Połądze. Był to nie tyle pretekst mający usprawiedliwić obecność żołnierzy w pobliżu przyszłego terytorium działań wojennych, ale dwór i kupcy sascy zamierzali zorganizować kompanie handlowe i rozwinąć działalność. Ponadto odbudowę portu nakazywała konstytucja sejmu z 1690 roku.

Ewentualny konflikt ze Szwecją o Inflanty wydawał się prosty ze względu na sytuację polityczną w tym kraju. W 1697 roku zmarł Karol XI, który dokonał reformy państwa. Polegały one między innymi na odebraniu szlachcie nieprawnej ziemi królewskiej. Działania te doprowadziły do spadku posiadania ziemi szlacheckiej z 72% do 33%. Reforma najbardziej dotknęła szlachtę tzw. wschodnich prowincji – Ingrii, Estonii oraz Inflant. Likwidowano również w Inflantach pozostałe jeszcze po panowaniu polskim instytucje samorządowe. Przywódca szlachty inflanckiej Jan Reinhold Patkul w 1698 roku przeszedł na służbę Augusta II. Zapewniał on Patkula i szlachtę inflancką o jej zdecydowaniu poparciu, tym bardziej, że w Szwecji rządy objął niedoświadczony Karol XII.

W planowym konflikcie ze Szwecją August II mógł liczyć na sojuszników – Danię, Moskwę i ewentualnie Prusy. Dania była w konflikcie ze Szwecją o Holsztyn oraz dążyła do odzyskania Skanii. Mokswa z kolei pragnęła zdobyć dostęp do Morza Bałtyckiego, zaś Prusy myślały o szwedzkim Pomorzu (Szczecin). W 1698 roku August II zawarł traktat obronny z Danią, a w 1699 roku zamieniono go na zaczepno – obronny. W tym samym roku podpisany został również traktat prieobrażeński – zaczepno-obronny sojusz Danii, Moskwy oraz Augusta II.

Postawa króla polskiego była dwuznaczna. Podpisywał on traktaty używając właśnie tytułu króla Polski, mimo, że dokumenty te musiałyby zostać zatwierdzone przez sejm. To oznaczało, że August II występował tylko jako elektor saski, co będzie miało wiążące konsekwencje w ciągu trwającego konfliktu. 24 sierpnia 1699 roku August II podpisał tajny dokument, który brał w obronę szlachtę inflancką: ziemia inflancka miała zostać pod dziedziczną władzą Wettynów, ale równocześnie być lennem Rzeczpospolitej.
MaciekWielki
Posty: 171
Rejestracja: 18 mar 2011, 17:39

Re: Wielka Wojna Północna

Post autor: MaciekWielki »

Wojnę rozpoczęli Duńczycy jesienią 1699 roku najeżdżając Szlezwik. Brak wsparcia ze strony Augusta II spowodowało blokadę wojsk duńskich przez siły holenderskie. Król szwedzki Karol XII otrzymał pomoc Wielkiej Brytanii i Holandii. Oba państwa poparły Szwecję bowiem nie były zainteresowane odzyskaniem przez Danię kontroli żeglugi przez Sund. Flota holenderska pomogła armii szwedzkiej przeprawić się na Zelandię, umożliwiając Szewdom oblężenie Kopenhagi. To spowodowało natychmiastową reakcję króla duńskiego, który podpisał w Travendal 19 sierpnia 1700 roku układ, na mocy którego, miał zapłacić odszkodowanie Szwecji i wycofać się z wojny. W lutym 1700 roku, jeszcze w trakcie konfliktu duńsko-szwedzkiego, do Inflant wkroczyła armia saska. Jej celem było zdobycie Rygi, jednak nie przygotowanie armii saskiej do oblężenia miasta, brak reakcji szlachty inflanckiej, która nie poparła zbrojnie Augusta II spowodowały impas. We wrześniu 1700 roku wojska rosyjskie rozpoczęły oblężenie Narwii. 30 listopady rozbiły ich wojska przybyłego z odsieczą Karola XII. Król szwedzki uznając, że wyeliminował na dłuższy czas armię rosyjską, rozpoczął działania wojenne przeciwko Augustowi II, chcąc w ten sposób rozbić związek sasko-polski. August II jeszcze w 1700 roku próbował za pomocą dyplomacji francuskiej, która szukała sojuszników w zbliżającej się wojny o sukcesję hiszpańską, wycofać się z wojny. Niestety w 1700 roku na Litwie doszło do zaostrzenia konfliktu pomiędzy szlachtą a Sapiehami. August II opierając się na konstytucji sejmu z 1699 roku zwołał pospolite ruszenie w celu obrony granic. W listopadzie 1700 roku pod Olkiennikami doszło do zbrojnego starcia pomiędzy wojskami pospolitego ruszenia a wojskami hetmana. Zabity wówczas został koniuszy litewski Michał Sapieha, który mimo poddania został rozsiekany szablami. To zaostrzyło antagonizmy pomiędzy walczącymi stronami. Sapiehowie szukali sprawiedliwości na sejmie i u króla. W końcu oddali się pod protekcję szwedzką, zaś ich przeciwnicy poparli Augusta II i Piotra I. Sapiehowie wydali również tzw. Postanowienia Wileńskie, w myśl których zrywali unię z Koroną i zaproponowali Augustowi II objęcie dziedzicznej władzy w Wielkim Księstwie Litewskim. List ten wywołał oburzenie wśród szlachty i zostało spalone przez kata w Warszawie.

Konflikt Augusta II ze Szwecją trwał nadal, z kolei sytuacja na Litwie nie ułatwiała królowi polskiemu działań przeciwko wojskom szwedzkim. W lutym 1701 roku w Birżach doszło do spotkania Augusta II z Piotrem I. Zacieśniono wówczas sojusz, a król polski obiecywał włączyć do wojny Rzeczpospolitą, z kolei car obiecał pomoc pieniężną. Zebrany w 1701 sejm zajął się jednak sytuacją na Litwie i koronacją Fryderyka elektora brandenburskiego na króla w Prusach. August II był skłonny uznać ten tytuł za akces do wojny Brandenburgii, jednak koronacja ta spowodowała oburzenie szlachty i sejm jej nie uznał. Sejm został zalimitowany, co oznaczało, że posłowie po uchwaleniu konstytucji odjechali do domu, a dalszymi sprawami mieli się zająć po ponownym zebraniu w tym samym składzie. Tymczasem wojska Augusta II zostały pokonane przez Karola XII w lipcu 1701 roku nad Dźwiną. To spowodowało, że król polski wycofał z kraju wojska saskie, zaś Karol XII oświadczył posłom polskim, że ceną pokoju jest detronizacji Augusta II.

W grudniu 1701 roku zebrał się sejm, który został jednak zerwany. Już w styczniu 1701 roku Karol XII wkroczył na Żmudź, rozpoczynając marsz w głąb Rzeczpospolitej. W maju Rada Senatu zezwoliła Augustowi II na sprowadzenie wojsk saskich, zaś hetmanom nakazała obronę granic. Nie zatrzymało to jednak zwycięskiego pochodu Karola XII. W maju 1701 roku wojska szwedzkie zajęły nie bronioną Warszawę, zaś 19 lipca pod Kliszowem połączone wojska polsko-saskie zostały pokonane przez armię Karola XII. Było to spowodowane wycofaniem się z bitwy wojsk koronnych dowodzonych przez hetmana Hieronima Lubomirskiego, który nie chciał dzięki zwycięstwu wzmacniać pozycji Augusta II w Polsce. Zwycięstwo pod Kliszowem umożliwiło wojskom szwedzkim dalszy pochód na południe Polski. W sierpniu zajęty został Kraków.

22 sierpnia pod Sandomierzem szlachta zebrana na pospolitym ruszeniu zawiązała konfederację w obronie króla i Rzeczpospolitej. Podobne konfederacje zawiązano również w Wielkopolsce i na Litwie. Szlachta miała nadzieje, że Rzeczpospolita będzie pośredniczyć w zawarciu pokoju pomiędzy Karolem XII a Augustem II. Król szwedzki żądał jednak w zamian za pokój detronizacji króla polskiego. August II zyskiwał jednak w kraju coraz większe poparcie. Wyrażane było ono na radach konfederackich w Warszawie, Toruniu i Malborku. Rady składające się z senatorów i przedstawicieli szlachty wybranych na skonfederowanych sejmikach, obradowały w Toruniu i Malborku pod przewodnictwem króla. Tym samym wzmacniały one pozycje króla w kraju, czego skutkiem była próba nieudana zwołania konkurencyjnej rady w Warszawie za pośrednictwem prymasa Radziejowskiego. Zebrany w czerwcu i lipcu 1703 roku sejm w Lublinie zakończył się sukcesem Augusta II i jego zwolenników. Opozycyjnych posłów wielkopolskich usunięto podczas rugów poselskich z izby jako nielegalnie wybranych. Sejm uchwalił pod broń 48 tysięcy żołnierzy oraz upoważnił króla polskiego do zawarcia sojuszu z Piotrem I.

Armia szwedzka pod wodzą Karola XII dążąca do walnej bitwy z wojskami Augusta II po zajęciu Krakowa ruszyła do Jarosławia. Wojska saskie unikające walnej bitwy w końcu zostały pokonane pod Pułtuskiem, skąd Szwedzi wyruszyli na oblężenie Torunia. Trwające do maja do października oblężenie zakończyło się sukcesem armii szwedzkiej. Z kolei wojska rosyjskie na północy zajęły ujście Newy, gdzie car Piotr I rozpoczął budowę Petersburga i nowej floty wojennej.

Wielka wojna północna wkraczała dopiero w decydującą fazę. Wyjść z niej miała zwycięsko Rosja, z kolei dla Saksonii, ale w szczególności dla Polski oznaczała początek kryzysu. Ponadto Rzeczpospolita wpadła w strefę wpływów Rosji, z której pomimo ponawianych prób nie udało się wydobyć. Dla Szwecji, która w pierwszych latach wojny północnej stanowiła potęgę, koniec wojny oznaczał kres jej potęgi militarnej i politycznej w Europie. Jej miejsce, podobnie jak Rzeczpospolitej zajęła w Europie Środkowo-Wschodniej – zwycięska Rosja Piotra I.
ODPOWIEDZ

Wróć do „Bitwy, wojny i kampanie”