HistoriaPolski.eu - Forum historia Polski

Mam problem, poszukuje książek z których dowiem się coś więcej o urzędach dworskich za czasów Władysława Jagiełły, a konkretnie z lat 1400-1420? Czy ktoś jest w stanie podać mi choć kilka tytułów książek o interesującej mnie tematyce? W tej chwili bazuję na książce "Urzędy i godności w dawnej Polsce" Z. Góralski.

Feliks Koneczny, Dzieje administracji w Polsce w zarysie
http://www.nonpossumus.pl/biblioteka/fe ... eczny/adm/

W XIV wieku ukształtowała się ostatecznie hierarchia i skład Rady Królewskiej - organu doradczego o charakterze ogólnopaństwowym, którego członkami, pochodzącymi z nominacji monarszej, byli najwyżsi dostojnicy państwowi, kościelni oraz ziemscy, wśród nich także wojewodowie. Wchodzący w skład Rady wojewoda miał jeszcze niemałe uprawnienia - szczególnie sądowe, w związku z czym przewodniczył obradom sejmiku elekcyjnego (kompetencje sądowe wojewody uległy znacznemu ograniczeniu w połowie XV wieku). Stał także na czele panów swego województwa (ziemie posiadające pełną hierarchię urzędników ziemskich z wojewodami na czele, zwać zaczęto "województwami", co powszechnie przyjęło się w XV wieku) oraz zachował dowództwo nad oddziałami pospolitego ruszenia, które doprowadzał na miejsce zborne (do wojewody z kolei doprowadzali je kasztelanowie, każdy ze swojej kasztelanii). Pospolitym ruszeniem dowodził osobiście król. W Wielkopolsce wojewoda miał prawo (według statutów Kazimierza Wielkiego) udzielania azylu osobom zagrożonym arbitralnym sądem króla, a zwłaszcza starosty. Sprawował też jurysdykcję nad ludnością żydowską (za pomocą sądu wojewodzińskiego) oraz nadzór nad miastami (choć była to raczej funkcja honorowa, nie mniej jednak w niektórych miastach, np. w Krakowie, miał prawo powoływania rajców). Powoływał ponadto woźnych sądowych i sprawował nad nimi sądownictwo. Wydawał także cenniki (taksy) na różne produkty wytwarzane w miastach oraz kontrolował miary i wagi. Wojewodowie dużą część swych dotychczasowych kompetencji utracili na rzecz powołanego na przełomie XIII i XIV wieku nowego urzędnika terytorialnego: starosty.

Na innych terenach - nie będących rdzennie polskimi - panowała dość duża jednorodność jeżeli chodzi o funkcjonowanie urzędu wojewody. Na Rusi Halickiej, zdobytej przez Kazimierza Wielkiego, wojewodów wprowadzono w 1360r. Ponieważ przedtem istnieli tu wojewodowie ruscy, będący urzędnikami stosunkowo niskiej rangi, polscy wojewodowie nie otrzymali takiej pozycji, jaką posiadali w Koronie. Byli podwładnymi starostów, sprawujących właściwą władzę terenową. Na Litwie z kolei wojewodów wprowadzono po zawarciu unii w Horodle w 1413r. Zastąpili oni istniejących tam zarządców poszczególnych ziem - namiestników mianowanych przez Wielkiego Księcia. By nie dzielić kompetencji, godność wojewody pozostawała na Litwie aż do roku 1566 złączona z urzędem starosty, czego zaniechano w województwach tworzonych po tym właśnie roku. W Prusach Królewskich wojewodów wprowadzono po zakończeniu wojny trzynastoletniej. Mieli oni większe uprawnienia niż w Koronie: czuwali nad sądownictwem, egzekwowali wyroki sądowe, karali grzywną (mogli też orzekać wyroki śmierci) oraz piastowali funkcje policyjne we współczesnym rozumieniu tego słowa - dbali o porządek i spokój publiczny. Starostowie odgrywali w Prusach rolę raczej drugorzędną.