Jan Žižka

[Artur Rogóż]

Jan Žižka z Trocnova (ur. ok. 1360 w Trocnovie, zm. 11 października 1424 w Přibyslaviu) – przywódca i strateg taborytów w czasie wojen husyckich. Czeski bohater narodowy.

W 1399 utracił cały majątek i musiał opuścić Trocnov. W latach 1399-1419 był najemnikiem, m.in. na służbie polskiej w bitwie pod Grunwaldem (podobno stracił tam oko), później na służbie u króla Wacława IV.

W pierwszym okresie rewolucji husyckiej (lipiec – listopad 1419) Jan Žižka nie odgrywał znaczącej roli politycznej, pozostał w cieniu księdza Jana Želivskego i Mikulasa z Husi. Od listopada 1419 Žižka dowodził husytami w Pilźnie. W marcu 1420 naciskany przez wojska wierne królowi musiał opuścić Pilzno. 25 marca 1420 pod Sudomierzem zaatakowany przez wojska królewskie, mając do dyspozycji 400 żołnierzy, 12 wozów i 9 jeźdźców przez kilka godzin odpierał ataki przeważających liczebnie oddziałów. Po dotarciu do Táboru, na początku kwietnia został wybrany jednym z czterech hetmanów. 17 maja 1420 Jan Žižka na czele 3000 żołnierzy wyrusza z Taboru na odsiecz Pradze. Po śmierci Mikulasa z Husi (koniec 1420) Jan Žižka został pierwszym hetmanem Taboru.
Obraz "Jan Žižka" autorstwa Mikoláša Aleša

Lata 1420-1424 to okres ciągłych walk. Jan Žižka najpierw walczy z krzyżowcami sprowadzonymi przez Zygmunta Luksemburskiego do Czech, potem prowadzi akcje pacyfikacyjne przeciw sojusznikom króla w pd. Czechach. W czerwcu 1421 w czasie oblężenia Rabi ranny w oko omal go nie stracił.

Husyci zmuszeni walczyć z liczniejszym przeciwnikiem wypracowali oryginalny sposób walki, w którym pierwszoplanowe znaczenie miało wykorzystanie wozów taborowych jako ruchomych murów. Jan Žižka dzięki tej taktyce, znanej jako Wagenburg, odniósł zwycięstwa w wielu bitwach.

Zmarł podczas zarazy w Přibyslaviu w 1424 roku.

Jan Žižka uznawany jest za jednego z najwybitniejszych dowódców w historii. Nie przegrał żadnej bitwy. Stosował nowatorskie rozwiązania, znacznie wyprzedzając swoje czasy. Wynalezione przez niego opancerzone wozy, uzbrojone w niewielkie działa i rusznice, bywają uznawane za pierwowzór czołgów, wyprzedzający je o około 500 lat. Podobne wozy były stosowane w późniejszych latach przez armie wielu krajów.
Jan Žižka na obrazie Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem"
Ciekawostki

* Na cześć Jana Žižki jedna z dzielnic Pragi nosi nazwę Žižkov
* W latach 1929-1932 w Pradze wzniesiono monumentalny pomnik Jana Žižki, który stoi przed frontem Narodowego Miejsca Pamięci na Witkowej Górze
* Po śmierci Jana Žižki na jego polecenie zdjęto z jego ciała skórę i wykorzystano ją do wykonania bębna, który był talizmanem armii Sierotek
* We Wrocławiu, Olsztynie i Warszawie istnieją ulice noszące spolszczoną nazwę Jana Żiżki