Walery Antoni Wróblewski

[Otton III]

Walery Antoni Wróblewski (urodzony 27 grudnia 1836 r.w Żołudku, zmarł 5 sierpnia 1908 r w Ouarville) — polski działacz rewolucyjno-demokratyczny, dowódca w powstaniu styczniowym, generał Komuny Paryskiej.

Dzieciństwo i młodość
Urodził się w Żołudku na Wileńszczyznie, w rodzinie drobnej szlachty. Od 1844 wraz z rodziną zamieszkał w Wilnie, gdzie uczęszczał do gimnazjum - wileńskiego instytutu szlacheckiego. Od 1853 do 1856 studiował w Instytucie Leśnictwa i Miernictwa w Petersburgu. Po ukończeniu studiów i odbyciu rocznej praktyki w leśnictwie pod Grodnem, w 1857 został mianowany chorążym w Korpusie Leśnym. Został skierowany do pracy na stanowisko zastępcy kierownika szkoły leśnej w Sokółce, zaś w 1861 został kierownikiem szkoły i otrzymał nominację na podporucznika.

W Sokółce wraz z Konstantym Kalinowskim był organizatorem rozgałęzionej sieci organizacji rewolucyjnych. Wraz z Kalinowskim wydawał pismo "Mużyckaja Prauda" (Chłopska Prawda), jeden z pierwszych periodyków w języku białoruskim (pisany łacinką).

Uczestnik Powstania Styczniowego
Po wybuchu powstania styczniowego został od kwietnia 1863 zastępcą generała Onufrego Duchińskiego naczelnika sił zbrojnych województw augustowskiego i grodzieńskiego jako zwolennik Czerwonych. W następnych miesiącach dowodził oddziałami w bitwach m.in. pod wsią Walile oraz pod Wielkim Węgłem (16 czerwca 1863). W sierpniu 1863 awansowany do stopnia pułkownika i w miejsce zwolnionego Duchińskiego został naczelnikiem województwa grodzieńskiego. Pod koniec 1863 po rozmowach z dyktatorem powstania Romualdem Trauguttem rozszerzył działania na Podlasie i Lubelszczyznę. W połowie stycznia 1864 w trakcie potyczki pod Budką Korybutową został ciężko ranny osłaniając odwrót oddziału. Nierozpoznany przez Rosjan, został ukryty w dworze w Zawierzycach, a następnie w kobiecym przebraniu przedostał się do Galicji. Władze carskie wydały na niego wyrok śmierci i konfiskatę dóbr w Sokółce.

Po upadku powstania styczniowego na emigracji we Francji. W tym czasie pracował jako nauczyciel, zecer oraz zapalał latarnie gazowe na ulicach. Jednocześnie aktywnie działał w środowiskach niepodległościowych. W 1865 został wybrany przewodniczącym Delegacji Litewskiej (organizacji skupiającej powstańców). W połowie 1867 wszedł do Komitetu reprezentacyjnego Zjednoczenia Emigracji Polskiej.

Generał Komuny Paryskiej
W czasie wojny francusko-pruskiej bronił Paryża w batalionach Gwardii Narodowej. Generał Komuny Paryskiej i komendant prawobrzeżnego Paryża. Gdy 10 maja 1871 wersalczycy zajęli fort Vanves na czele dwóch batalionów osobiście poprowadził zwycięski szturm. Po klęsce komunardów wyjechał do Londynu, następnie do Genewy. 28 maja 1872 zaocznie został skazany na wyrok śmierci. Został sekretarzem Rady Generalnej I Międzynarodówki i delegatem Polski na jej kongresach. Był członkiem komitetu Związku Ludu Polskiego w Londynie.

Działacz PPS
Po amnestii powrócił w 1885 do Francji (początkowo do Nicei, a następnie do Paryża). W 1893 nie mogąc zarobkować jako inwalida, próbował popełnić samobójstwo. Uratowany przez przyjaciół, otrzymał posadę kontrolera kolportażu popularnego pisma "L`Intransigeant". W 1895 przystąpił do paryskiej sekcji Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich (od 1900 Oddział zagraniczny PPS).

Zmarł 5 sierpnia 1908 w domu Henryka i Marii Gierszyńskich w Ouarville we Francji. Został pochowany w Paryżu na cmentarzu Père Lachaise. Pogrzeb organizowany był przez specjalny komitet sekcji paryskiej PPS-Frakcja Rewolucyjna. W kondukcie pogrzebowym uczestniczyło blisko 5 tys. osób.