Jan Frey-Bielecki

[Artur Rogóż]

Jan Ludwik Frey-Bielecki (10 sierpnia 1916 w Łodzi, zm. 28 czerwca 1994 w Warszawie) – generał dywizji pilot Wojska Polskiego, działacz komunistyczny, poseł na Sejm PRL II i III kadencji, dowódca Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju w latach 1956–1962.

Życiorys

Polski wojskowy i polityk pochodzący z polsko-niemieckiej rodziny inteligenckiej. W 1934 ukończył Gimnazjum Zgromadzenia Kupców w Łodzi. W czasie studiów na Politechnice Warszawskiej nawiązał, mimo wcześniejszych związków z sanacją, kontakty z ruchem komunistycznym. Był członkiem Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej (KZMP) od 1935 do jego rozwiązania i Organizacji Młodzieży Socjalistycznej "Życie"; pełnił funkcję sekretarza OMS "Życie" na Wydziale Mechanicznym Politechniki i członkiem Egzekutywy tej organizacji, a także członka redakcji wydawanego przez nią pisma "Politechnik". W 1936 wziął udział w strajku okupacyjnym na Politechnice i starciach z członkami Obozu Narodowo-Radykalnego, za co został aresztowany, a następnie zawieszony w prawach studenta; prawdopodobnie w związku z tym wziął – za zgodą władz KZMP – roczny urlop z uczelni, który spędził pływając na statkach jako marynarz.

Po powrocie do Warszawy jesienią 1937 kontynuował studia na Politechnice; po rozwiązaniu przez Komintern latem 1938 OMS "Życie" (razem z KPP i KZMP) zgodnie z zaleceniami przełożonych wstąpił do Klubu Młodych przy Klubie Demokratycznym (na bazie którego w 1939 powstało Stronnictwo Demokratyczne). Po wybuchu II wojny światowej przeszedł na tereny zajęte przez Armię Czerwoną; po 17 września w okolicach Włodzimierza Wołyńskiego wraz z Jerzym Albrechtem tworzył "Czerwoną Milicję", następnie udał się do Lwowa, gdzie od 1940 działał politycznie na Politechnice Lwowskiej. Jesienią 1939 przebywał jakiś czas na terenach okupacji niemieckiej, oficjalnie z powodów rodzinnych, prawdopodobnie jednak z misją wywiadowczą; do Lwowa powrócił grudniu 1939. Wiosną 1940 wyjechał do Niżnego Tagiłu na Uralu, gdzie do lipca 1941 pracował w zakładach metalurgicznych im. Kujbyszewa. 10 lipca 1941 rozpoczął szkolenie w szkole partyjnej Kominternu w Kusznarenkowie pod Moskwą. Był przewidywany jako członek grupy inicjatywnej, mającej powołać na nowo partię komunistyczną w Polsce; ostatecznie nie został włączony do grupy, która, przerzucona przez fronty, powołała PPR. Od 1941 służył w Armii Czerwonej. 30 grudnia 1941 został przekazany do Wojskowego Ośrodka Partyzanckiego. 7 lutego 1944 znalazł się, wraz z innym polskim komunistą Stefanem Antosiewiczem, w składzie oddziału specjalnego przeznaczenia NKWD, przerzuconego na tereny Wileńszczyzny w rejon jeziora Narocz, do bazy sowieckiej partyzantki. O działalności Freya-Bieleckiego w partyzantce sowieckiej niewiele wiadomo. 7 maja 1944 Frey utworzył, złożony w znacznej mierze z Polaków, własny oddział partyzancki, który działał w rejonie jezioro Narocz-Oszmiana-Puszcza Nalibocka-Lida-Grodno-Puszcza Augustowska. W 1944 po przeszkoleniu przez NKWD został zrzucony na tyły wojsk niemieckich. Po przejściu frontu pod koniec sierpnia 1944 oddział został rozwiązany i Freya skierowano do Moskwy, gdzie działał w Związku Patriotów Polskich (ZPP), pracując w redakcji radiostacji ZPP "Kościuszko" jako spiker i redaktor. W grudniu 1944 oddano go do dyspozycji szefa Resortu Bezpieczeństwa PKWN Stanisława Radkiewicza. W 1945 szef Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa w Warszawie, w latach 1945–1946 szef WUBP w Krakowie. Jako szef WUBP w Krakowie kierował walką z podziemiem niepodległościowym, przede wszystkim z oddziałem Józefa Kurasia "Ognia". Jego działalność na stanowisku szefa WUBP spotkała się z krytyką ze strony kierownictwa MBP – w wyniku przeprowadzonej jesienią 1945 kontroli w Urzędzie stwierdzono m.in. bałagan w prowadzonej dokumentacji, nieprzestrzeganie zasad tajności, brak kontroli nad działalnością powiatowych UBP oraz "bezprawie Urzędów Bezpieczeństwa"; w wyniku tej kontroli Frey został ukarany dyscyplinarnie.

3 maja 1946 kierował tłumieniem patriotycznych wystąpień młodzieży w Krakowie; osobiście wjechał samochodem pancernym naprzeciw manifestujących studentów i dał rozkaz strzelania na postrach do demonstrantów z karabinu maszynowego; po rozproszeniu manifestacji na jego rozkaz aresztowano ponad 1000 osób, w tym ok. 800 studentów; wkrótce po tym Frey otrzymał awans na podpułkownika UB; jednak jego pozycją w aparacie bezpieczeństwa zachwiało uwolnienie 18 sierpnia 1946 przez oddział "Ognia" kilkudziesięciu więźniów z więzienia św. Michała w Krakowie.

W październiku 1946 został na własną prośbę przeniesiony do wojska i odbył kurs lotniczy; od tego czasu służył w lotnictwie. W latach 1949–1951 studiował w Wyższej Wojskowej Akademii Sił Zbrojnych ZSRR im. K. Woroszyłowa. Od 1954 generał brygady i zastępca dowódcy Wojsk Lotniczych. W czerwcu 1956 wydał rozkaz polskiemu lotnictwu prowadzić potajemnie rozpoznanie ruchu wojsk radzieckich z Obwodu Kaliningradzkiego[1]. W październiku 1956, według wersji podanej przez natolińczyków, wydał stacjonującej w Poznaniu jednostce lotniczej rozkaz zbombardowania radzieckiej kolumny pancernej maszerującej na Warszawę z Borne Sulinowo, gdyby negocjacje polskich władz komunistycznych z Chruszczowem zakończyły się fiaskiem[2]. Przejściowo odsunięty od stanowiska, powrócił do władzy wraz z Władysławem Gomułką. Od października 1956 do 1962 dowódca Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju, pierwszy po wojnie Polak na tym stanowisku. Na jego wniosek do polskiego lotnictwa przywrócono niektórych pilotów Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie. Organizator nowoczesnych sił lotniczych i lotniczej służby medycznej, inspirator polskich konstrukcji samolotowych; reaktywował lotnictwo sportowe. Związany z rewizjonistycznym Klubem Członków Środowiska "Życie". Został usunięty z wojska w 1963 w wyniku reform jakie przeprowadzał w polskim lotnictwie, którym przeciwne były władze wojskowe ZSRR.


Przypisy

1. ↑ Marian Mikołajczuk: "Rok 1956" w: Skrzydlata Polska nr 1/2006
2. ↑ Andrzej Albert (Wojciech Roszkowski), Najnowsza historia Polski 1918–1980, Londyn 1991, s. 733: "...gen. Jan Frey-Bielecki, który w październiku zagroził zbombardowaniem kolumn Armii Czerwonej"; zob. też [1], [2]

Bibliografia

* S. Czmur, W. Wójcik, Generałowie w stalowych mundurach, Redakcja Czasopism WLOP – Dom Wydawniczy Bellona, Poznań-Warszawa 2003;
* S. Czmur, W. Wójcik, Dowódcy Lotnictwa i Obrony Powietrznej, Redakcja Czasopism WLOP, Poznań 2000.
* Strona internetowa Rejsu sy Polonia „Śladami Konrada” w 1959