Stanisław Tatar

Obszerny opis dziejów całości życia oraz dokonań wybitnej postaci.
Artur Rogóż
Administrator
Posty: 4635
https://www.artistsworkshop.eu/meble-kuchenne-na-wymiar-warszawa-gdzie-zamowic/
Rejestracja: 24 maja 2010, 04:01
Kontakt:

Stanisław Tatar

Post autor: Artur Rogóż »

Stanisław Tatar ps. Erazm, Tabor, Turski, Warta (ur. 3 października 1896 w Biórkowie Wielkim, zm. 16 grudnia 1980 w Warszawie) – polski dowódca wojskowy, podporucznik artylerii Armii Imperium Rosyjskiego, generał brygady Wojska Polskiego, III zastępca szefa Sztabu Naczelnego Wodza.

Życiorys
Dzieciństwo i młodość

Urodził się 3 października 1896 w Biórkowie Wielkim, w pow. miechowskim. W 1915 Ukończył VIII Liceum Ogólnokształcące w Warszawie im. Władysława IV, a następnie studiował w Szkole Artylerii Ciężkiej w Odessie i otrzymał patent oficerski z rąk cara Mikołaja II. Od listopada 1917 do maja 1918 dowodził samodzielnym Dywizjonem Artylerii Ciężkiej w I Korpusie Polskim w Rosji.
Służba w Wojsku Polskim

Po wojnie polsko-bolszewickiej uczęszczał do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie i do École Supérieure de Guerre w Paryżu. Po ukończeniu studiów otrzymał tytuł oficera dyplomowanego i 1 listopada 1932 przydzielony został do Oddziału III Sztabu Generalnego Wojsk Polskiego[1].

W okresie od października 1933 do stycznia 1938 był wykładowcą, a następnie kierownikiem katedry taktyki artylerii w Wyższej Szkole Wojennej.

W styczniu 1938 został wyznaczony na stanowisko dowódcy 3. Pułku Artylerii Lekkiej Legionów w Zamościu. W sierpniu 1939 objął dowództwo Artylerii Dywizyjnej 3. Dywizji Piechoty Legionów i sprawował je w początkowym okresie kampanii wrześniowej. Po rozbiciu dywizji z jej resztek zorganizował 3 Brygadę Piechoty i stanął na jej czele.
Działalność konspiracyjna i służba w PSZ na Zachodzie

W okresie od stycznia 1940 do września 1943 był szefem Oddziału Organizacyjnego Sztabu Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej. We wrześniu 1943 wyznaczony został na stanowisko szefa Oddziału III Operacyjnego Sztabu KG AK. 1 października tego roku awansowany do stopnia generała brygady. Na podstawie Instrukcji dla Kraju, otrzymanych z Londynu, opracował Plan Burza. Zaczął wówczas propagować ideę kompromisu Polski z Sowietami. W kwietniu 1944 przerzucony drogą lotniczą (w ramach Operacji Most) do Wielkiej Brytanii[2]. W maju tego roku został III zastępcą szefa Sztabu Naczelnego Wodza (zastępca szefa Sztabu NW do Spraw Krajowych). W jego bezpośrednim podporządkowaniu znalazł się Oddział Specjalny Sztabu NW (Oddział VI). W czerwcu 1944 został kawalerem brytyjskiego Orderu Łaźni. Kawaler Krzyża Virtuti Militari. W okresie od sierpnia 1945 do kwietnia 1947 był dowódcą artylerii I Korpusu Polskiego.
Okres powojenny

Po śmierci gen. Lucjana Żeligowskiego, w 1947 był odpowiedzialny za przewiezienie jego ciała do Warszawy, zgodnie z ostatnią wolą zmarłego[3]. Wykorzystał tę okazję do przekazania rządowi Józefa Cyrankiewicza w Warszawie zdeponowanej w Wielkiej Brytanii części zasobów Funduszu Obrony Narodowej – 350 kg złota oraz 2,5 miliona dolarów (Fundusz Drawa). W 1945 minister obrony narodowej rządu RP na uchodźstwie gen. Marian Kukiel przeznaczył te fundusze na pomoc dla byłych żołnierzy Armii Krajowej i pozostałych po nich rodzin. Gen. Stanisław Tatar wraz z ppłk. dypl. Marianem Utnikiem i płk. dypl. Stanisławem Nowickim – oficerami Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza – zostali ustanowieni powiernikami skarbu (tzw.Komitet Trzech) przez Rząd RP na uchodźstwie. 19 czerwca 1947 skarb został, wbrew woli Rządu RP na uchodźstwie, przekazany przez powierników attaché wojskowemu ambasady PRL w Londynie – przedstawicielowi wywiadu wojskowego PRL. Komitet Trzech przekazał również do Warszawy przeszło pięćset teczek archiwalnych Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza, narażając w ten sposób osoby występujące w dokumentach na policyjne represje ze strony komunistycznych organów bezpieczeństwa. Dziesięć metalowych kaset ze złotem przywiezionych zostało z Londynu na Okęcie w dwu rzutach (3 i 13 lipca 1947). Przerzutu dokonali kurierzy specjalni: płk Leon Szwajcer i Pola Landau-Leder. Po przylocie do Warszawy złoto złożone zostało w gabinecie szefa II Oddziału gen. Wacława Komara. Dopiero 8 marca 1948 wiceminister obrony narodowej Marian Spychalski zlecił przekazanie złota do NBP.

Dzięki współpracy z oficerami wywiadu Oddziału II Sztabu Generalnego WP (warszawskiego) Stanisław Tatar otrzymał w 1947 paszport konsularny RP (PRL). W lipcu 1948 Bolesław Bierut odznaczył generała Tatara Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, pułkownika Nowickiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a podpułkownik Utnik rozkazem marszałka Michała Roli-Żymierskiego został awansowany do stopnia pułkownika. Od tego czasu Stanisław Tatar był izolowany przez środowiska niepodległościowe w kraju i za granicą. Do Polski powrócił w 1949.

Po przyjeździe aresztowany i w 1951 w procesie "TUN" skazany na karę dożywotniego więzienia na podstawie spreparowanych dowodów (m.in. oskarżony o defraudację złota ze skarbu FON i próbę wykorzystania przekazania depozytu do rozpoczęcia działalności szpiegowskiej)[4]. Skazany także w procesie generałów. W 1956 zwolniony i zrehabilitowany. Nie powrócił do służby wojskowej. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
Odznaczenia

* Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari
* Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1921)
* Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
* Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1938)
* Krzyż Niepodległości (1934)
* Krzyż Walecznych – pięciokrotnie (1922, 1944)
* Order Łaźni (1944, Wielka Brytania)
* Krzyż Oficerski Legii Honorowej (1937, Francja)
* Order św. Anny II klasy (Imperium Rosyjskie)
* Order św. Anny III klasy (Imperium Rosyjskie)
* Order Św. Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie)
* Order św. Stanisława III klasy (Imperium Rosyjskie)

Przypisy

1. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 5 z 11.04.1933 r., s. 83, 84, 99.
2. ↑ Jednym z motywów była właśnie prosowiecka postawa generała, którego Komenda Główna Armii Krajowej chciała się pozbyć z terytorium okupowanego kraju. O postawie Tatara miał poinformować Naczelnego Wodza towarzyszący mu w przerzucie kurier.Jan Nowak-Jeziorański "Kurier z Warszawy".
3. ↑ Pochowano go na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
4. ↑ Tatar przekazał, jak sam twierdził, 350 kg złota i 2,5 mln USD pochodzących z dotacji wojennej władz USA dla Armii Krajowej (Fundusz Drawa). Komunistyczne władze twierdziły natomiast, że otrzymały jedynie 208 kg złota i kilkadziesiąt tysięcy dolarów. Oznaczałoby to, że zaginęły 142 kg złota i ponad dwa miliony dolarów. "Po przywiezieniu do Polski złoto FON zostało zdeponowane w Oddziale II Sztabu Generalnego WP, czyli u poprzednika Zarządu II SG WP. Dopiero w 1948 r. kruszec i precjoza przekazano do NBP. W latach 50. depozyt stopniowo likwidowano. Część biżuterii rozkradziono, część rozdano jako podarki dla dygnitarzy, a część trafiła do Desy. Pod koniec 1989 r. śledztwo w sprawie FON wszczęła prokuratura i działająca na zlecenie Sejmu Najwyższa Izba Kontroli. Śledztwo umorzono, bo ślady defraudacji zostały przez wywiad wojskowy starannie zatarte. Rozkaz zniszczenia dokumentacji FON miał wydać gen. Włodzimierz Oliwa, w latach 1965–1971 szef Zarządu II SG WP." za: Tygodnik Wprost 37/2006Gazeta Wyborcza 29.01.2007

Bibliografia

* Zbigniew Siemaszko, "Działalność generała Tatara 1943-1949", Londyn 1999
* Włodzimierz Bernacki, Henryk Głębocki, Maciej Korkuć, Filip Musiał, Jarosław Szarek, Zdzisław Zblewski, "Komunizm w Polsce", Wyd. Kluszczyński, Kraków, ISBN 83-7447-029-1, str. 236
* Marek Gieleciński "Wojenne i powojenne losy FON" w : Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej nr 23 – 2000
* Polska Podziemna
* Andrzej Leszek Szcześniak – Historia Funduszu Obrony Narodowej
ODPOWIEDZ

Wróć do „Biografie”